Karta pamięci dla fotografa i filmowca to jedna z najważniejszych, o ile nie najważniejsza, rzecz. To przecież na nią w pierwszej kolejności trafiają zarejestrowane materiały. Tragedią jest więc kiedy karta padnie podczas sesji lub w ogóle przed zgraniem z niej materiału. Nikomu tego nie życzę! Jednak co zrobić kiedy już tak się stanie? No trzeba będzie pogodzić się ze stratą lub… udać się do specjalistów od odzyskiwania danych! Dziś przyjrzymy się procesowi odzyskiwania danych razem z Kolegą Informatykiem, Pawłem Bladowskim, z serwisu Enter!
Co sprawia, że karty pamięci się psują?
Zacznijmy może od zbadania źródła problemu. Bo dlaczego karty pamięci w ogóle się psują? Trzeba pamiętać, że to tylko elektronika i zwyczajnie może się zepsuć. Można też świadomie, lub też nie, nieco pomóc w takim zepsuciu. Przez co najczęściej karty trafiają na stół operacyjny serwisu? „Czasami przez złość, kiedy indziej pośpiech i brak wiedzy. Wakacje też często sprawiają, że karty się psują, morze, ocean, drink, basen…” – żartuje twórca serwisu Enter.
„Najczęściej chyba jednak problemem jest niewłaściwe użytkowanie pamięci. Zbyt wysokie/niskie temperatury. Używanie karty jako pamięci stałej. Odłożenie pamięci flash na wiele miesięcy do szuflady, co zdarza się bardzo często wśród księgowych. Powodów może być naprawdę wiele”.
Do serwisu trafia masa kart pamięci z ważnymi danymi, a każda z nich wymaga indywidualnego podejścia
Marka, czy pochodzenie karty mają kolosalne znaczenie!
Kiedy na jakiejś facebookowej grupie pojawia się post o tym, że komuś padła karta pamięci pytam o dwie rzeczy – markę karty i to gdzie była kupiona. Oczywiście najczęściej okazuje się, że to albo jakiś Noname lub karta z portalu aukcyjnego od firmy 灌木 (krzak). Zdarzają się też dość nerwowe odpowiedzi innych facebookowiczów, którzy starają się mnie przekonać, że moje pytania to totalny idiotyzm, bo ich zdaniem marka karty, czy też to gdzie były kupione, nie ma żadnego znaczenia. Argumentem jest to, że przecież to i tak loteria… no a czy w serwisie też na to tak patrzą?
Odzyskiwanie danych z karty pamięci zaczyna się od jej podłączenia do specjalnego urządzenia, jednak jeśli nie daje sygnału, to koniecznie jest jej rozebranie
„Dzięki takim ludziom mamy pracę i serdecznie im dziękujemy!” – śmieje się Paweł – „Oczywiście nawet najlepsza karta może nas zawieść, ale zrobi to na pewno rzadziej niż karta niewiadomego producenta czy podróbka markowej karty. Zdarzają się też oszuści, którzy programują kontroler tak by udawał dowolną pojemność i markę. To znaczy, że nasza nowa karta 1 TB za 100 zł, którą wzięliśmy na wakacje all inclusive w Zblewie tak naprawdę ma pojemność 8GB i nadpisuje dane w pętli lub po zapełnieniu pamięci nie będą po prostu zapisywane w pamięci… Choć ma to też pozytywne strony, bo przynajmniej nie zanudzimy rodziny i znajomych dwudniowym oglądaniem zdjęć z wakacji” – żartuje serwisant.
W przypadku uszkodzeń mechanicznych lub elektrycznych kart niemonolitycznych, jeśli jest możliwość naprawy karty, to serwis próbuje to zrobić – co zwiększa szanse na prawidłowy odczyt danych
Ze swojego doświadczenia mogę dodać tylko tyle, że właśnie dlatego warto kupować dobre karty pamięci renomowanych marek jak choćby Sandisk u autoryzowanego i sprawdzonego sprzedawcy. Oczywiście nadal istnieje ryzyko, że taka pamięć może nas zawieść, jednak ryzyko to będzie znacznie mniejsze niż w przypadku kart wątpliwej jakości, czy z nieznanego źródła.
Jak sprawdzić, czy karta jest oryginalna?
Często na pierwszy rzut oka podróbki są nie do rozróżnienia. Natomiast nadal zauważyć można błędy w nadrukach, takie jak czcionka czy kolory. Trzeba się trochę naoglądać tych kart, aby zauważyć różnice w szacie graficznej, ale nie jest to jedyny sposób, aby sprawdzić taką kartę. Kolega Informatyk radzi, żeby sprawdzić numery seryjne na stronie producenta – o ich poprawność możemy zapytać producenta. Drugą rzeczą, którą warto zrobić jest sprawdzenie faktycznych parametrów karty darmowym programem H2testw. Podróbki przeważnie mają mniejsze pojemności oraz niższe prędkości zapisu i odczytu.
Jak odzyskać pliki z karty pamięci?
No nie jest to operacja tak prosta, by omówić ją w jednym zdaniu. Oczywiście, czasami odzyskiwanie danych jest bardzo łatwe i można to zrobić „ze szwagrem w sobotni wieczór” – jak mówi Paweł. Jednak czasem taka operacja okazuje się być kompletnie niemożliwa i nawet najwybitniejsi specjaliści po prostu rozłożą ręce. Od czego to zależy? Od konkretnego przypadku…
Każdy przypadek jest inny, każda karta jest inna, dlatego w tej pracy kluczowe jest indywidualne podejście do każdego przypadku
Z jakimi przypadkami mierzą się serwisanci? Jest ich cały przekrój! „Trafiają do nas pamięci spalone, złamane, pogryzione, sformatowane, wykasowane przez przypadek i nie tylko!” – wymienia ekspert – „Mamy też zawirusowane, zalane oraz bardzo dużo takich, które z różnych przyczyn nie są widoczne przez komputer i inne urządzenia”.
Wyświetl ten post na Instagramie
Uszkodzona karta pamięci – ale jak uszkodzona?
Kiedy zgłosisz się ze swoją uszkodzoną kartą pamięci do serwisu odzyskującego dane, takiego jak Enter, to na początek usłyszysz kilka pytań. „Przede wszystkim musimy wiedzieć, czy dane zostały usunięte ze sprawnej karty, czy karta uległa uszkodzeniu” – zaczyna Paweł – „Odzyskanie skasowanych danych, sformatowanych pamięci czy uszkodzenie systemu plików należą raczej do tych najprostszych i najtańszych. Wszystkie pozostałe przypadki wymagają znacznie więcej pracy, narzędzi i czasu, przez co cena odzyskania danych w tych przypadkach jest znacznie wyższa”.
Laser, przy pomocy którego możliwe jest „dostanie się do wnętrza” (w tym przypadku pendrive’a)
Kiedy karta jest niewidoczna w systemie, to prawdopodobnie trzeba będzie przygotować nieco grubszą sakiewkę… W takich przypadkach okazuje się często, że uszkodzeniu uległ kontroler pamięci, jego oprogramowanie lub też doszło do degradacji komórek pamięci i co za tym idzie oprogramowania serwisowego które znajduje się w pamięci. Serwisanci w tego typu przypadkach praktycznie rozbierają taką kartę na czynniki pierwsze (używając np. lasera, by dostać się do jej wnętrza). „O tym można by napisać książkę!” – wykrzykuje z uśmiechem Paweł.
Czasem koniecznie jest również użycie „pisaka”, czyli czyścika z włókna szklanego
Jakie są szanse na odzyskanie danych?
Czy istnieje nadzieja na przywrócenie utraconych danych? Jak to mówią… nadzieja umiera ostatnia! Jednak to również będzie zależeć głównie od tego, w jaki sposób dane zniknęły z naszej karty pamięci.
Usunięte, sformatowane i z błędami logicznymi
Jeśli tylko została ona sformatowana, lub pliki zostały skasowane, to zdaniem naszego eksperta szanse są bliskie 100%*. Oczywiście zależy to też od sposobu formatowania i tego, czy dodatkowo dane zostały nadpisane. Jednak tu, podobnie jak w przypadku uszkodzenia systemu plików.
Niezależnie od powodu zniknięcia danych, pierwsze co robi serwis, to wykonuje kopię binarną pamięci i na tej kopii przeprowadza analizę. To zabezpiecza oryginalny nośnik przed utratą danych jeszcze się na nim znajdujących.
*Ważna informacja! Jeśli usunąłeś dane lub przypadkowo sformatowałeś kartę i chcesz odzyskać z niej dane, to pod żadnym pozorem nie korzystaj z niej. Nadpisanie danych na karcie może skutecznie uniemożliwić ich odzyskanie.
Wyświetl ten post na Instagramie
Uszkodzenia mechaniczne i inne nieszczęścia
Gorzej jednak jeśli problemy są natury sprzętowej, a nie logicznej. Można powiedzieć, że już mamy do czynienia z loterią. „W przypadku, gdy karty nie jesteśmy w stanie odczytać w systemie, próbujemy wykonać kopię, pomijając uszkodzone sektory i manewrując napięciem, lub przez protokół NAND, podpinając się do wyprowadzeń technologicznych karty przez lutowanie, adapter lub spider board” – komentuje Kolega Informatyk, podkreślając trudność i złożoność tematu.
Czasem trzeba użyć specjalistycznego sprzętu jak „Spider Board”, którym odczytuje się dane bezpośrednio z pamięci
Dodaje on również, że z roku na rok skuteczność odzyskiwania danych jest coraz niższa, ze względu na brak standardów, jak i dokumentacji dla kart pamięci. „Aby odzyskać dane w przypadku uszkodzonego oprogramowania kontrolera lub jego logicznej części, konieczne jest opracowanie pinoutu technologicznego (który różni się praktycznie w każdym modelu karty) i odczytanie kryształów pamięci. To wymaga czasami sporo pracy. Gdy już to wykonamy, może się okazać, że odzyskanie danych i tak nie będzie możliwe, przez np. korekcję błędów LDPC. I cała dotychczasowa praca nad kartą na nic” – komentuje sytuację Paweł.
„Nóżki pajączka” muszą znaleźć się w odpowiednim miejscu by możliwy był odczyt danych. Znalezienie tych miejsc potrafi zająć bardzo dużo czasu. Ostatecznie ten czas może i tak okazać się zmarnowany
Dobra rada – jeśli zależy Ci na danych nie próbuj ich odzyskać na własną rękę
Jeśli umarła nam karta, ale jest jeszcze widoczna w systemie, to oczywiście można spróbować odzyskać stracone dane na własną rękę. Jednak nie polecam tego robić jeśli naprawdę zależy nam na tych zdjęciach. Dlaczego? Bo jak mówi Paweł „czasami błędnie przeprowadzona diagnostyka lub nieudolne próby odzyskiwania danych przez kogoś, kto nie jest specjalistę w tej dziedzinie, uśmiercają w pełni sprawny nośnik danych”. Oczywiście można próbować, jednak raczej nie ryzykowałbym gdyby zależało mi na tych zdjęciach, można więcej zepsuć niż zyskać! Tu już pozostawiam ocenę sytuacji i ryzyka każdemu indywidualnie.
Czy są jakieś objawy, które mówią o rychłej śmierci karty?
Kiedy warto wymienić kartę? Co może sugerować, że niedługo umrze? Warto zwrócić uwagę na kilka symptomów, które mogą o tym świadczyć. „Jeśli karta pamięci działa znacznie wolniej niż zwykle, może to być sygnał ostrzegawczy” – zaczyna serwisant – „Czerwoną flagą powinny być też błędy zapisu i odczytu. Jeśli nie jesteśmy w stanie otworzyć plików na karcie lub takie problemy występują losowo, to też może świadczyć o rychłym końcu nośnika. Tak samo jak zresztą, nawet losowe, niewykrywanie karty przez system i brak możliwości formatu karty”.
Jeśli zignorujemy pierwsze symptomy świadczące o uszkodzeniu karty pamięci, to jest duża szansa, że wyląduje ona na stole operacyjnym Pawła
Dłuższe życie każdej p…karty to? Czyli dobre praktyki obchodzenia się z pamięcią
Czy istnieją jakieś sposoby na wydłużenie życia karty pamięci lub chociaż uniknięcie problemów i konieczności odzyskiwania danych? „Pamięci NAND, które są stosowane w kartach pamięci, mają swoją żywotność określaną w liczbę zapisów i odczytów komórek pamięci. Producenci pamięci, aby wydłużyć jej żywotność, stosują algorytmy, które mają na celu równomierne rozmieszczanie danych w pamięci. Dzięki temu pamięć zużywa się równomiernie. Dlatego też im więcej danych przechowujemy w pamięci, tym szybciej się ona zużyje” – mówi Kolega Informatyk, który radzi w miarę możliwości usuwać jednak zbędne dane z pamięci. Ja mogę dodać tylko, że warto co jakiś czas wysyłać karty na zasłużony urlop i po prostu kupić nowe. Taka rotacja zmniejsza szansę utraty danych przez zużycie, o którym mówił Paweł.
Czasem wystarczy drobna, niewidoczna gołym okiem, rysa.
Nasz serwisant dodaje również, że w miarę możliwości warto unikać zbyt niskich i wysokich temperatur. Każdy producent przy konkretnych modelach swoich kart określa zakres pracy, w których mogą one pracować i warto się do tego stosować.
„Nie powinniśmy traktować kart pamięci jako dysku, na którym pracujemy z danymi” – stwierdza Paweł – „Karta pamięci służy do przenoszenia danych pomiędzy urządzeniami, a nie do ich długotrwałego przechowywania, czy do zwiększania pamięci komputera. Praca na danych bezpośrednio na karcie zdecydowanie nie wpływa na nie korzystnie.” – kończy mój rozmówca.
Zawsze kupuj kartę w odpowiednim formacie
Dobrą praktyką jest też kupowanie kart bez żadnych adapterów. To znaczy, że jeśli masz aparat, który obsługuje kartę w formacie SD, to kup kartę SD, nie kartę MicroSD z adapterem. „Stosując adapter, dokładamy dodatkowe złącze pomiędzy kontrolerem karty a urządzeniem. Sprawa jest prosta: Im mniej złącz, tym mniej potencjalnych problemów z połączeniem” – mówi nasz serwisant.
Karta SD po rozebraniu. Posiada osobno kontroler i osobno pamięć
Karty MicroSD, ze względu na swoją budowę, są też bardziej podatne na uszkodzenia. Przykładowo karty Compact Flash (popularne CF) mają kilka modułów pamięci i kontroler pamięci, w kartach SD osobno jest kość pamięci i osobno kontroler*, dzięki czemu można odzyskać dane poprzez wylutowanie pamięci omijając tym samym kontroler. Karty MicroSD są praktycznie zespolone i odzyskiwanie z nich danych jest znacznie bardziej skomplikowane.
Karty MicroSD ze względu na swoją budowę są bardziej podatne na uszkodzenia, a odzyskanie z nich danych jest znacznie trudniejsze
*Wyjątkiem od tej reguły są karty SD w wersji monolitycznej.
Niezależnie od karty warto robić też backup na kilka nośników
„Jeśli chciałbyś wesprzeć moją firmę, to nie wykonuj kopii zapasowych, a prędzej czy później coś dla Ciebie odzyskam” – żartuje Paweł. Warto zawsze robić kopie zapasowe ważnych danych i to najlepiej na kilka niezależnych nośników, choć to rzecz na osobny materiał!
Podsumowanie
Podsumowując, utrata danych z powodu awarii karty pamięci to sytuacja, która może spotkać każdego z nas. Dzięki Pawłowi z serwisu Enter przyjrzeliśmy się bliżej temu problemowi i sposobom, możliwościom, oraz trudom zwianym z odzyskiwaniem zdjęć i filmów z uszkodzonych nośników. Zidentyfikowaliśmy potencjalne przyczyny awarii kart pamięci i przedstawiliśmy praktyczne kroki, które można podjąć w celu odzyskania danych.
Niezależnie od tego, czy padnięcie karty pamięci wynikało z uszkodzenia fizycznego, przypadkowego skasowania danych czy formatowania, istnieją narzędzia i techniki, które mogą pomóc w przywróceniu utraconych informacji. Warto pamiętać o regularnych kopiach zapasowych i zwracaniu uwagi na symptomy mogące świadczyć o uszkodzeniu nośnika, aby minimalizować ryzyko utraty danych.
Jeśli już dojdzie do awarii, to pamiętaj o tym, że zawsze możesz zadzwonić / napisać do Kolegi Informatyka z Serwisu Enter, który z pewnością pomoże odzyskać utracone dane! Sprawdźcie też jego Instagrama, na którego często wrzuca ciekawe rzeczy z życia serwisu:
Wyświetl ten post na Instagramie
Zobacz też:
Wszystko o kartach pamięci. Jak wybrać najlepszą kartę do aparatu, telefonu czy drona?
