Po który obiektyw sięgnąć, aby dał ultra szerokokątną ogniskową z aparatem Micro 4/3? Dlaczego niektóre obiektywy współpracują tylko z matrycą APS-C? I dlaczego szkło 50 mm z matrycą pełnoklatkową daje standardowe pole widzenia, a z matrycą APS-C staje się klasyczną portretówką? Jeśli nurtuje Cię któreś z tych pytań, to znak, że warto uporządkować sobie wiedzę związaną z pojęciem współczynnika cropp. Zajmijmy się tym!
Co to jest współczynnik cropp (mnożnik ogniskowej)?
Czy rozumiesz poniższe zdanie? (Jeśli nie, po przeczytaniu tego artykułu nie będzie miało przed Tobą żadnych tajemnic. Jeśli nie interesuje Cię teoria związana ze współczynnikiem cropp, zajrzyj od razu na koniec artykułu.).
Obiektyw 50 mm daje kąt widzenia odpowiadający ogniskowej 100 mm dla formatu małoobrazkowego
Zdanie to może pojawić się jeszcze w takiej mniej więcej formie:
Obiektyw daje kąt widzenia odpowiadający ogniskowej 100 mm dla formatu pełnoklatkowego
lub
Obiektyw 50 mm daje kąt widzenia odpowiadający ogniskowej 100 mm (ekwiwalent formatu małoobrazkowego).
Każdy obiektyw – w tym Viltrox AF 50 mm F 1.8 – zachowuje się inaczej z matrycą APS-C i pełnoklatkową.
Aby biegle posługiwać się tego typu zdaniami, i bezproblemowo dobierać obiektywy, konieczne jest zrozumienie pojęcia współczynnik cropp (tzw. mnożnik ogniskowej).
Matryce aparatów cyfrowych mają różne rozmiary. Sensor pełnoklatkowy odpowiada klatce filmu światłoczułego formatu małoobrazkowego. Współczynnik cropp określa stosunek przekątnych poszczególnych sensorów. Wzór na niego to:
współczynnik cropp = przekątna pełnej klatki / przekątna innego sensora
- Matryca pełnoklatkowa jest równa klatce filmu światłoczułego. Jej współczynnik cropp będzie wynosił 1x.
- Matryca APS-C: jej współczynnik cropp w zależności od producenta wynosi 1,5x lub 1,6x
- Matryca Micro 4/3: przekątna tego sensora jest 2x mniejsza od pełnej klatki, stąd ma współczynnik cropp 2x
Zobacz to na poniższym obrazku. Niebieska ramka oznacza wymiary matrycy pełnoklatkowej.
Źródło: Wikimedia Commons
Sensor APS-C (z lewej) i pełnoklatkowy (z prawej) w aparatach Nikon Z
Panasonic Lumix DC-G9 II z matrycą Micro 4/3
Współczynnik cropp a kąt widzenia obiektywu
Teoria teorią, ale co to daje w praktyce? Otóż wyobraź sobie, że obiektyw jest rurą, przez którą płynie światło. Niech to światło pada na prostokątny ekran (taki jak w kinie). W przypadku matrycy pełnoklatkowej przekątna tego ekranu będzie odpowiadała średnicy okręgu światła, który wpada przez rurę (obiektyw). Jeżeli jednak użyjesz mniejszego ekranu – odpowiadającego dajmy na to matrycy Micro 4/3 – to cześć światła padnie dookoła niego, a tylko wybrany fragment pokryje ten ekran (matrycę). Ogniskowa obiektywu nie zmieniła się, zmienił się jedynie wycinek obrazu. Dlatego właśnie mówienie o współczynniku cropp w odniesieniu do obiektywów nigdy nie określa zmiany ogniskowej! Ogniskowa obiektywu pozostaje bez zmian, natomiast zmienia się obszar obrazu, który zostanie przechwycony przez daną matrycę.
Dajmy na to, że mamy obiektyw o ogniskowej 50 mm. Gdy podepniesz go do matrycy pełnoklatkowej, da po prostu kąt widzenia odpowiadający ogniskowej 50 mm. Ale gdyby podpiąć go do matrycy Micro 4/3, to przechwycony obrazek będzie ograniczony do w przybliżeniu dwukrotnie mniejszego prostokąta*. A więc kąt także zmniejszy się dwukrotnie. Stąd można przyjąć, że w takiej sytuacji aparat Micro 4/3 z obiektywem 50 mm da w rzeczywistości pole widzenia (kąt widzenia), które będzie odpowiadało obiektywowi 100 mm. Ale ponownie trzeba to podkreślić – jego ogniskowa się nie zmieni!
*Używam tutaj skrótu myślowego. Należy pamiętać, że matryca Micro 4/3 nie jest wprost dwukrotnie mniejsza od matrycy pełnoklatkowej.
Jak współczynnik cropp wpływa na obraz?
OK, spójrzmy zatem na to, jak różnice w matrycach i ogniskowe obiektywu wpływają na fotografie. Poniższe zdjęcie zrobiłem aparatem pełnoklatkowym z ogniskową 70 mm. Niebieski okrąg to obrys obiektywu. Sensor pełnoklatkowy określa po prostu cały kadr – ale dodatkowo zaznaczyłem go na żółto. Gdyby użyć tej ogniskową z sensorem Micro 4/3, to zobacz, jaki fragment obrazu zostałby zarejestrowany.
fot. Mikołaj Konkiewicz
Widzisz więc, że kąt widzenia i pole obrazu zostało mocno ograniczone – i to niemal dwukrotnie. Stąd można śmiało przyjąć, że obiektyw o ogniskowej 70 mm dałby kąt widzenia odpowiadający ogniskowej 140 mm dla formatu pełnoklatkowego. Tym, co widzi obiektyw o ogniskowej 140 mm, jest zatem w tym przypadku w przybliżeniu zielona ramka. Podobnie rzecz się ma z sensorami APS-C. Celowo wybrałem do omówienia tej kwestii matrycę Micro 4/3, gdyż jej współczynnik cropp wynoszący 2x po prostu ułatwia kalkulacje.
OK to podsumowując, spójrz jeszcze, jak kształtowałby się kadr z kotem, gdyby użyć różne matryce.
Jak dobrać obiektyw, uwzględniając współczynnik cropp?
Przejdźmy do meritum i tego, co chyba najbardziej wszystkich interesuje. Jak zatem dobrać obiektyw do poszczególnych typów matryc. I jak właściwie odczytać zdanie z początku artykułu. Zatem…
Jeśli masz aparat z matrycą Micro 4/3, to po prostu pomnóż ogniskową danego obiektywu 2x, aby poznać, jakiemu obiektywowi odpowiada w formacie małoobrazkowym (pełnoklatkowym). I w drugą stronę, jeśli poszukujesz jakiegoś konkretnego obiektywu, dajmy na to odpowiadającego kątowi widzenia typowej portretówki, to sięgniesz systemie Micro 4/3 po ogniskową 35 mm lub 50 mm (bo dają one odpowiednio kąt widzenia 70 mm i 100 mm dla formatu małoobrazkowego). Trzeba o tym pamiętać, bo to oznacza, że korzystając z sensorów mniejszych niż pełna klatka, obiektywy szerokokątne muszą mieć jeszcze szersze ogniskowe. Z drugiej strony mniejsze sensory dają przewagę, gdy pracuje się z teleobiektywami.
Spójrz jeszcze na te przykłady dla matrycy APS-C (1,5x) i Micro 4/3 (2x):
| Ogniskowa | Współczynnik Croppa |
Ekwiwalentna ogniskowa (pełnoklatkowa)
|
| 24mm | 1.5x | 36mm |
| 35mm | 1.5x | 52.5mm |
| 50mm | 1.5x | 75mm |
| 70mm | 1.5x | 105mm |
| 100mm | 1.5x | 150mm |
| Ogniskowa | Współczynnik Croppa |
Ekwiwalentna ogniskowa (pełnoklatkowa)
|
| 24mm | 2.0x | 48mm |
| 35mm | 2.0x | 70mm |
| 50mm | 2.0x | 100mm |
| 70mm | 2.0x | 140mm |
| 100mm | 2.0x | 200mm |
Obiektyw Nikon Nikkor 35 mm f/1.8 G AF-S DX posiada klasyczną ogniskową 35 mm, która jednak po podłączeniu go do sensora APS-C da kąt widzenia odpowiadający obiektywowi 52,5 mm dla formatu pełnoklatkowego. Oznacza to, że przestaje wtedy dawać szerokie pole widzenia. Trzeba go więc traktować z APS-C jako standardowy obiektyw. Gdyby podłączyć go do Micro 4/3, stałby się krótkim tele.
Obiektywy do matryc pełnoklatkowych i APS-C
Producenci, którzy mają w swojej ofercie aparaty z matrycami pełnoklatkowymi i APS-C, proponują szkła przeznaczone tylko do mniejszych sensorów (zwróć uwagę na napis DX na obudowie powyższego i poniższego obiektywu – oznacza to, że są to właśnie konstrukcje dla matryc APS-C). Jako że mają one mniejsze pole obrazowania, które wystarczy, aby pokryć mniejszą matrycę APS-C, to niespecjalnie nadają się do aparatów pełnoklatkowych. Oczywiście często da się z nich skorzystać, a można nawet zastosować tryb DX w aparacie z pełną klatką, który przycina obraz tak, aby dać format APS-C. Jednakże, aby wykorzystać pełen potencjał sensora pełnoklatkowego, konieczne jest stosowanie obiektywów do takiej matrycy.
Obiektyw Nikon Nikkor 40 mm f/2.8 G AF-S DX – kolejny przykład szkła do matryc APS-C. Czy wiesz, jaki daje kąt widzenia?
Po co takie szkła? Po to, żeby zmniejszyć cenę i gabaryty sprzętu. Obiektyw do matrycy APS-C będzie tańszy i będzie też mniejszy, co pozwoli na zachowanie większej mobilności. Warto więc zainteresować się takimi obiektywami. Pamiętaj jednak, że pomimo iż są opracowane do mniejszych sensorów, to wciąż podczas przeszukiwania ich oferty musisz posługiwać się przeliczeniami współczynnika croppa.
OM System M.Zuiko Digital ED 12-40 mm F/2.8 PRO II to fajny przykład, który pomoże jeszcze uporządkować i utrwalić wiedzę z tego artykułu. Gdyby zapomnieć o współczynniku cropp to byłby szerokokątny zoom. Ale przez to, że współczynnik cropp dla matrycy Micro 4/3 wynosi 2x, to ogniskowe tego obiektywu zostały pomyślane tak, aby po przeliczeniu croppa uzyskać klasyczny reporterski zoom. Mnożąc dwukrotnie ogniskowe z końców tego zoomu, można uzyskać 24-80 mm, a to daje kąty widzenia odpowiadające właśnie klasycznemu reporterskiemu obiektywowi (który dla pełnej klatki przyjmuje najczęściej 24-70 mm).
Podsumowanie
Teoretycznie pojęcie współczynnika cropp jest nieco skomplikowane, ale jego praktyczne kwestie sprowadzają się w zasadzie do przeprowadzenia prostego rachunku – pomnożenia lub podzielenia ogniskowej przez liczbę 1,5x, 1,6x czy 2x. Teraz już wiesz, jak znaleźć obiektyw szerokokątny czy dobrać szkło odpowiadające standardowej ogniskowej dla formatu małoobrazkowego. Jeśli masz jakieś pytania, zostaw je w komentarzu.
Aby jeszcze bieglej posługiwać się ogniskowymi i swobodnie dobierać obiektywy oraz kąty widzenia, to sprawdź poniższe teksty. W szczególności ten drugi artykuł poszerza wiedzę związaną ze współczynnikiem cropp – i to w oparciu o zaskakujące praktyczne przykłady.
Jaką ogniskową obiektywu wybrać? Kup z nami swój pierwszy obiektyw stałoogniskowy!
O jak ogniskowa i jej wpływ na perspektywę [słowniczek fotografa]
