Fotografowanie na Księżycu

„Tym razem lecimy na Księżyc, aby na nim pozostać” – tymi słowami administrator NASA Jim Bridenstine ogłosił nowy program kosmiczny Artemis. Ma on na celu m.in. stworzenie nowej bazy okołoksiężycowej, wylądowanie na Srebrnym Globie pierwszej kobiety i… z pewnością wykonanie wielu niesamowitych zdjęć. Pierwszy start programu Artemis nastąpi według planów już 29 sierpnia 2022 roku, więc warto przygotowując się do tej chwili, przypomnieć sobie, jak fotografowano Księżyc ponad pół wieku temu w trakcie programu Apollo. Z tego artykułu dowiesz się też, jak fotografować i filmować w ekstremalnym środowisku na Ziemi.

Program Artemis – założenia związane z powrotem na Księżyc

Program Artemis wziął swoją nazwę od greckiej bogini Artemidy, która według mitów była siostrą bliźniaczką Apolla. To ukłon w stronę programu Apollo, który ponad 50 lat temu zaniósł ludzi po raz pierwszy na Księżyc. Wtedy po powierzchni Srebrnego Globu spacerowało łącznie 12 selenonautów, którzy przywieźli niemal 400 kg próbek Księżycowych skał i – co dla nas pasjonatów fotografii i filmu – kultowe zdjęcia oraz nagrania. 

Nowy program Księżycowy ma zdecydowanie śmielsze założenia, niż tylko eksploracja Księżyca. Tym razem ludzie mają pozostać na stałe w pobliżu Srebrnego Globu. Pomóc ma w tym krążąca wokół niego stacja badawcza. Ale na jałowej powierzchni naszego satelity znów postawią stopy ludzie – zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Start pierwszej misji Artemis I, która przewiduje okrążenie przez bezzałogowy statek Orion Księżyca planowany jest już na 29 sierpnia 2022 roku.

Te wszystkie fascynujące punkty Programu Artemis rozpisane tak naprawdę na wiele lat (przykładowo lądowanie pierwszej kobiety na Księżycu przewiduje się na 2025 rok), ale z pewnością pozwolą na przyjrzenie się Księżycowi jak nigdy wcześniej. Wystarczy rzut okiem na poniższe zdjęcia i filmy, aby zdać sobie sprawę, że to jak pokazali nam Księżyc astronauci, zmieniło nasze postrzeganie Księżyca na zawsze. Ale jak udało im się wykonywać zdjęcia w tak trudnych warunkach?

Fotografia Księżyca – 10 rad dla początkujących + lista niezbędnego sprzętu >>

Fotografowanie i filmowanie na Księżycu

Fotografia odgrywała kluczową rolę w Programie Apollo zanim w ogóle pierwsze statki wyruszyły w kosmos. Bezzałogowe sondy wykonały łącznie niemal 100 000 fotografii, które musiały automatycznie wywołać zdjęcia, zeskanować je i przesłać dane na Ziemię. To pozwoliło zbudować mapy Srebrnego Globu i wybrać miejsca do lądowania astronautów. 

Aby zaś sami astronauci mogli fotografować po wylądowaniu na Księżycu, konieczne było poradzenie sobie z kilkoma problemami. Jednym z pierwszych było to, jak ułatwić astronautom obsługę aparatów, gdy musieli operować nimi w grubych rękawicach chroniących ich na Srebrnym Globie. Jeszcze w trakcie wcześniejszych programów kosmicznych tj. Mercury i Gemini wybór padł na średnioformatowe aparaty Hasselblad z obiektywami Zeiss.

Jednakże w Apollo 8, gdy człowiek po raz pierwszy okrążył Księżyc zastosowano Hasselblady EL z silnikiem elektrycznym automatyzującym wykonywanie fotografii. Astronauci musieli samodzielnie ustawiać parametry ekspozycji, ale aparat sam przewinął film i ponownie naprężył migawkę. Pracując w grubych rękawicach, w jakie był wyposażony kosmiczny skafander, było to ogromnie pomocne. Aby jeszcze bardziej ułatwić pracę, zmodyfikowano blokady komór z filmami i dźwignie ustawiania przysłony oraz ostrości, co pozwoliło na wygodniejsze operowanie nimi w grubych rękawicach ciśnieniowych. 

Największym jednak wyzwaniem była praca w tak ekstremalnym środowisku, jakim jest Księżyc. Brak atmosfery, która izolowałaby powierzchnię, sprawia, że temperatura powierzchni Srebrnego Globu w środku tamtejszego dnia może sięgać nawet +110°C. Aparaty zostały pomalowane na srebrny kolor, co ułatwiło utrzymanie ich w niższej temperaturze. Wyeliminowano także konwencjonalne smary, które w warunkach księżycowych mogłyby odparować i kondensować na elementach optycznych. 

Brak atmosfery powodował także inne problemy. Podczas nawijania filmu w aparacie na powierzchni filmu powstaje elektryczność statyczna. Ta energia jest rozpraszana m.in. przez wilgoć znajdującą się w otaczającym aparat powietrzu. Brak takiego rozpraszania mógł doprowadzić do powstania iskier w aparacie. Na Księżycu trzeba było więc wprowadzić kolejną modyfikację, opartą o przezroczystą warstwę przewodzącą znajdująca się na filmie.

A jeśli zastanawiasz się, czym obecnie fotografują w kosmosie astronauci, to zajrzyj do poniższego artykułu:

Czym fotografują astronauci? Poznaj ich kosmiczny sprzęt>>

Fotografowanie i filmowanie w ekstremalnych warunkach na Ziemi

Fotografowanie i filmowanie na Księżycu niesie wiele wyzwań, ale również na Ziemi zdarza się wykonywać ujęcia w nieprzychylnym środowisku. Inspiracji jak radzić sobie z nimi tutaj na błękitnej planecie można czerpać z doświadczenia astronautów Apollo. 

Choć na Ziemi nie jest aż tak ciepło czy zimno jak na pozbawionym atmosfery Księżycu, to dla konwencjonalnego sprzętu już temperatury bliskie zeru mogą być wyzwaniem. Na szczęście producenci coraz częściej tworzą korpusy i obiektywy zdolne do pracy w skrajnych temperaturach. W szczególności modele kompaktów o wzmocnionej konstrukcji. Także karty pamięci dostosowywane są do ekstremalnych warunków. Przykładowo karta Sandisk Extreme przetrwałaby nawet w chłodniejszy dzień księżycowy – wytrzyma temperatury od -25 do 85°C.

Także na Ziemi zdarza się, że używamy aparatu w grubych rękawicach – np. zimą, w trakcie nurkowania czy podczas wspinaczki. Tutaj z pomocą przychodzą gripy zwiększające komfort obsługi, duże przełączniki w obudowach podwodnych czy duże zatrzaski oraz śruby w statywach. 

Ale fotografowanie i filmowanie na Ziemi przynosi także wyzwania, których brakuje na Księżycu. Używanie aparatów na Błękitnej Planecie wymaga radzenie sobie… z wilgocią. Na Srebrnym Globie woda odparowuje przez brak atmosfery, ale przecież na Ziemi bardzo często przychodzi używać sprzętu w wilgotny poranek, we mgle, przy nagłej zmianie pogody czy na śniegu. Aby zapobiec uszkodzeniu sprzętu, producenci stosują uszczelnienia, pozwalające na swobodne używanie aparatów i obiektywów w środowisku o dużej wilgotności (przynajmniej ten problem mają na Księżycu z głowy).

Oczekując na start pierwszej rakiety Programu Artemis zajrzyj także do naszych pozostałych artykułów na temat Księżyca. Być może kiedyś spopularyzują się turystyczne loty na Srebrny Glob, które dadzą możliwość fotografowania i filmowania każdemu, jednakże na razie pozostaje wykonywać ujęcia Księżyca z Ziemi lub… cieszyć się pokazywaniem piękna Błękitnej Planety.

Zaćmienie Księżyca – przygotuj się do sfotografowania najdłuższego zaćmienia w tym stuleciu! >>

Astrofotografia, czyli fotografujemy niebo nocą – Księżyc >>

Fotografia Księżyca – 10 rad dla początkujących + lista niezbędnego sprzętu >>