Kompozycja to niezwykle obszerny temat. Nic dziwnego, gdyż zagadnienie to jest starsze od fotografii, a sięgając po aparat i planując zawartość kadru, czerpie się z ogromnego doświadczenia wielu pokoleń malarzy. Poznając tajniki harmonijnego układania elementów obrazu, otrzymasz klucz do tworzenia doskonałych zdjęć, a także będziesz panował nad ich wszystkimi elementami. Dlatego poświęciłem już trochę uwagi tej kwestii w artykule pt. Kompozycja obrazu – 5 zasad kompozycyjnych, które warto znać!, i jednocześnie zachęcam do zapoznania się z kolejnymi 5 zasadami kompozycyjnymi. Kilka prostych wskazówek z pewnością ułatwi tworzenie wypowiedzi przy użyciu fotografii.
1. Operuj światłem i cieniem!
Cokolwiek fotografujesz – ludzi, zwierzęta, czy krajobrazy – zawsze rejestrujesz jedynie odbite od nich światło. Tylko ono będzie na zdjęciu, tworząc iluzję kształtów, w których rozpoznasz znane obiekty. Dlatego warto oswoić zarówno światło, jak i cień. Oba te elementy są bardzo ważnym składnikiem kompozycji. Przemyślane podzielenie kadru na jasne i ciemne obszary, pozwala skupić uwagę widza w odpowiednim miejscu. Pamiętaj, że jako pierwsze wzrok przyciągają jasne obszary. Łatwo to dostrzec na fotografiach, w których nastrój buduje światło, rzucane przez pojedynczą lampkę abażurową lub świecę. Elementy pozostające w półcieniu, będą odkrywały swoje tajemnice dopiero w drugiej kolejności.
Za pomocą jasnych i ciemnych obszarów możesz podzielić obraz na różne części. Dzięki temu w jednym kadrze zmieścisz kilka wątków lub wprowadzisz rytm. Wyobraź sobie np. zdjęcie rzędu okien, przez które do zaciemnionego pomieszczenia wpada światło. Stworzą one rytmiczny wzór, który możesz dodatkowo zaburzyć, umiejscawiając w jednym z jasnych punktów poruszającą się postać. Dzięki temu złamiesz rytm i z łatwością wskażesz, co jest najbardziej istotne na obrazie – w tym przypadku człowiek. Więcej informacji na temat rytmu znajdziesz w moim pierwszym artykule na temat kompozycji.
Światło lampy wyraźnie wskazuje, który element zdjęcia jest najbardziej istotny, jednakże obiekty pozostające na granicy światła i cienia, również są ważnym składnikiem kompozycji. Postacie z obrazu, książki na półkach i rzeczy leżące na stoliku uzupełniają kadr, tworząc swoisty portret środowiskowy.
Jasne i ciemnie partie mogą dzielić zdjęcie na poszczególne obszary. Na tej fotografii pies jest oddzielony od świata zewnętrznego nie tylko przez bramę, ale również za sprawą „granicy” stworzonej przez cień, który rzuca metalowy element.
Czasami możesz wykorzystać światło i cień jako główny motyw fotografii.
2. Nie zostawiaj „pustej” przestrzeni
Obszar kadru jest jak biała kartka, którą trzeba zapisać. Nie zawsze jest to trafna metafora, gdyż w wielu sytuacjach fotografowie, w przeciwieństwie do malarzy, muszą odejmować z obrazu poszczególne elementy. Mam tutaj na myśli przede wszystkim sytuację, gdy konieczne jest zrobienie kilku kroków do przodu lub w bok, aby usunąć ze zdjęcia niechciany element, taki jak np. słup czy znak drogowy. Jednocześnie warto pamiętać, że każdy element zdjęcia ma znaczenie. Pisząc „nie zostawiaj pustej przestrzeni” mam na myśli nie tyle unikanie jednolitych obszarów, niewypełnionych żadnymi obiektami, co raczej stronienie od pozostawiania na zdjęciu fragmentów, które nic do niego nie wnoszą. Taka przestrzeń może doprowadzić do tego, że oglądający będzie zagubiony, nie wiedząc, co tak naprawdę chciał wskazać fotograf, o czym chciał powiedzieć: „patrz, to jest naprawdę istotne”.
Początkujący fotografowie mają tendencję do wykonywania zbyt szerokich ujęć. W rezultacie na zdjęciu główny motyw musi walczyć o uwagę z pozostałymi elementami zdjęcia, które najczęściej są w ogóle niepotrzebne.
Chociaż w tym przykładzie wiadome jest, na co fotograf chciał zwrócić uwagę, to ponowne kadrowanie zdjęcia, wpływa pozytywnie na jego odbiór.
3. Używaj trójkątów
Wykorzystanie figur geometrycznych pomaga uporządkować kadr. W poprzednim artykule dot. kompozycji pokazałem, w jaki sposób możesz wykorzystać linie. Teraz pora na trójkąty! Ta figura występuje bardzo powszechnie na fotografiach, gdyż łatwo ją skonstruować – wystarczą 3 punkty, pomiędzy którymi będą biegły linie, wyznaczające boki. Pojawiają się one na zdjęciach w naturalny sposób, np. pod postacią drogi rozciągającej się aż po horyzont. Gdy zwrócisz na to uwagę i poświęcisz kilka chwil na poszukanie trójkątów na fotografiach, dostrzeżesz, jak dużo ich tam się znajduje i w jaki łatwy sposób pomagają w harmonijnym rozmieszczaniu elementów w obszarze kadru.
Klasycznym przykładem pojawienia się na fotografii trójkąta, są zdjęcia przedstawiające grupy ludzi. W tym przypadku widoczny jest mężczyzna z dzieckiem, nad którym wyraźnie sprawuje opiekę. Górny wierzchołek trójkąta wyznacza twarz mężczyzny, natomiast dwa punkty tworzące podstawę, określają ręce tego modela. Trójkąt, którego podstawa jest u dołu, potęguje wrażenie harmonii i spokoju, co współgra z tematyką zdjęcia, a więc opiekuńczością i bezpieczeństwem.
Na tej fotografii również widać relacje pomiędzy mężczyzną a dzieckiem, jednakże w tym wypadku „trójkąt jest zwrócony do dołu”. Jego boki wyznaczają twarze modeli i noga mężczyzny (można przyjąć, że wierzchołkiem jest noga na ziemi lub oparta o drugą nogę). Taki odwrócony trójkąt wprowadza więcej dynamizmu, przez co fotografia jest mniej statyczna (pomimo tego, że bohaterowie siedzą).
Przypomnę jeszcze raz fotografię, która w poprzednim artykule posłużyła do objaśnienia zagadnienia tzw. linii pozornych na zdjęciu. Tym razem zwróć uwagę na trójkąt, który wyznaczają twarze osób widocznych na fotografii (twarz jednej z osób jest niewidoczna, ale mimo to określa jeden z wierzchołków). Jest to dobry przykład tego, że umiejętnie skomponowane zdjęcie, jest najczęściej efektem wykorzystania kilku zasad.
Zwróć uwagę na kontrasty
Wskazówka ta jest mocno związana z zasadą, którą przytoczyłem w poprzednim moim artykule o kompozycji, tj. „zachowaj równowagę”. Możesz celowo wprowadzać do obrazu kontrastujące ze sobą elementy tak, aby budować między nimi napięcie. Pamiętaj przy tym, aby je ze sobą zrównoważyć. Prostym przykładem takiej kontrastowej sceny może być fotografia przedstawiająca maleńki pęd, któremu udało się wykiełkować w wyłomie utworzonym w asfaltowej drodze. Ta wskazówka sama w sobie nie stanowi recepty na dobrze skomponowaną fotografię, ale z pewnością pomoże wzbogacić zdjęcia.
Możesz celowo wprowadzać do obrazu kontrastujące ze sobą elementy.
5. Kompozycja w kwadracie – o czym należy pamiętać?
Kwadratowe kadry cieszą się niesłabnącą popularnością, stąd warto mieć na uwadze prawidła, którymi się rządzą. Takie proporcje boków preferują przede wszystkim kompozycję centralną. W tym wypadku zadaje się niejako kłam zasadzie, że aby stworzyć nudną fotografię, główny motyw należy umieścić pośrodku. W przypadku kwadratowego kadru dobrze sprawdzają się również proste, graficzne motywy.
Kwadratowy kadr świetnie współgra z centralną kompozycją.
Opisane przeze mnie zasady/wskazówki są jedynie punktem wyjścia – mają inspirować i zachęcać do bardziej wnikliwego przyglądania się zarówno własnym, jak i cudzym fotografiom. Nie trzymaj się ich zbyt sztywno, aby nie utracić świeżości patrzenia. Większość z przytoczonych zasad to tylko sformalizowanie naszej intuicji. Zatem powodzenia!
Jeżeli chciałbyś zdobyć więcej informacji związanych z kompozycją, zajrzyj do poniższych publikacji:
- Laurie Excell, John Batdorff, David Brommer, Rick Rickman, Steve Simon – Kompozycja. Od zdjęcia do arcydzieła
- Bryan Peterson – Kompozycja bez tajemnic
- Bryan Peterson – Kreatywna fotografia bez tajemnic. Design, kolor i kompozycja w fotografii. Wydanie uaktualnione.
Zapisz się do newslettera, aby być na bieżąco z naszymi poradnikami, inspiracjami i testami!
