Technologia cyfrowa w znacznym stopniu usprawniła i ułatwiła proces tworzenie obrazów. Praca w cyfrowej ciemni pozwala na niemal nieograniczoną manipulację zdjęciami, umożliwiając m.in. zmianę balansu bieli, poprawienie miejsc prześwietlonych i niedoświetlonych, odszumianie i wyostrzanie, zmianę kolorystyki, itp. Dzięki temu możliwe jest nie tylko zwiększenie walorów estetycznych, ale również wielokrotnie daje szansę na uratowanie cennego ujęcia. Jednakże, aby w pełni korzystać z możliwości aparatu cyfrowego, konieczne jest używanie zapisu RAW. Czym są pliki RAW? Dlaczego warto fotografować w RAWach? Zajrzyj do artykułu, aby znaleźć odpowiedzi na te i inne pytania.
Co to jest plik RAW?
Określenie plik RAW odnosi się do pełnego (surowego – stąd nazwa od ang. raw) zestawu danych otrzymywanych z matrycy aparatu, przez co określa się go także mianem „cyfrowego negatywu”. Dostęp do tego pliku oferują lustrzanki, bezlusterkowce, niektóre kompakty, a także smartfony, takie jak m.in. Samsung Galaxy S6 Edge Plus, LG G5, czy Huawei P9. Każdy z producentów posiada własny format tego pliku, który jest niezgodny z pozostałymi – są to m.in. .nef (Nikon), .cr2, .crw (Canon), .orf (Olympus), .raf (Fuji) itd. Aby poznać dokładny format zapisu danych swojego aparatu, zajrzyj do jego specyfikacji.
Coraz popularniejsze staje się udostępnianie pliku RAW w smartfonach, dzięki czemu można wykorzystać potencjał tego formatu także w fotografii mobilnej. Jednym z urządzeń dających taką możliwość jest Huawei P9.
W celu ujednolicenia i ułatwienia pracy z plikami RAW firma Adobe zaproponowała uniwersalny format .dng (digital negative). Producenci aparatów nie podjęli decyzji o powszechnym wykorzystaniu tego formatu w swoich urządzeniach (chociaż istnieją wyjątki), ale oprogramowanie takie, jak np. Adobe Camera Raw umożliwia łatwą konwersję.
Plik RAW nie jest poddawany przez aparat żadnej obróbce ani kompresji, dając dzięki temu dostęp do pełnej rozpiętości tonalnej i informacji o fotografii, które są poza zasięgiem formatu JPEG. W związku z tym może się wydawać nieco szary, mało kontrastowy i mniej ostry w porównaniu z JPEG – jest to efekt tego, że pliki JPEG są poddawane obróbce przez system aparatu. Miej na uwadze również fakt, że podgląd na ekranie aparatu plików zapisanych w formacie RAW odbywa się z wykorzystaniem plików JPEG – to co oglądasz to automatycznie wywołany plik RAW, a więc może się nieco różnić podczas oglądania na ekranie komputera. Ustawienia trybu obrazu aparatu także dotyczą jedynie JPEG, tak więc wybierając np. tryb monochromatyczny, plik RAW nadal zachowa informacje o kolorze, pomimo że podgląd zdjęcia będzie czarno biały.
Po lewej znajduje się plik RAW, natomiast po prawej JPEG wywołany przez system aparatu. Jak widać nieobrobiony plik RAW jest mniej kontrastowy itp., jednakże kryje w sobie większy potencjał, dając więcej możliwości podczas dalszej edycji.
Większość współczesnych komputerów umożliwia podglądanie plików RAW za pomocą przeglądarki systemowej, jeżeli jednak Twój komputer na to nie pozwala, konieczne może być zainstalowanie dodatkowej wtyczki. Do wywoływania plików RAW służą specjalne aplikacje – udostępnianie przez producentów aparatów lub uniwersalne. Jednakże w przypadku uniwersalnych aplikacji, takich jak np. Adobe Camera Raw, może być konieczne wykonanie aktualizacji, w sytuacji, gdy Twój model aparatu nie jest obsługiwany. Generowanie 100% podglądu pliku RAW wymaga większej mocy obliczeniowej, dlatego praca z RAWami może być mniej płynna, w szczególnie w przypadku wolniejszych komputerów.
Aplikacje takie jak np. Adobe Bridge umożliwiają swobodne przeglądanie plików RAW.
Plik RAW można z łatwością wywołać w aparacie. Sposób przetwarzania do JPEG oraz zakres możliwości manipulacji obrazem zależy od konkretnego modelu aparatu. Niektóre urządzenia umożliwiają kompensację ekspozycji, zmianę balansu bieli, dostosowanie kontrastu (także za pomocą krzywych), korektę zniekształceń obiektywu itp., dlatego sprawdź jakie możliwości daje Ci aparat. Chociaż trudno, aby edycja zdjęć w aparacie zastąpiła tę wykonywaną na komputerze, to może być bardzo przydatna w różnych sytuacjach, np. w podróży.
Kiedy warto fotografować w RAWach?
Osobiście używam plików RAW niemal zawsze. Jednakże zdarzają się sytuację, gdy nie ma sensu korzystać z tego formatu – np. będąc pewnym, że nie chcemy lub nie możemy wywołać zdjęcia w cyfrowej ciemni, albo wykonując fotografie, które mają być tylko notatkami. Warto pamiętać, że pliki RAW zajmują dużo więcej miejsca niż skompresowane pliki JPEG, dlatego dysponując małą ilością pamięci, korzystanie z RAW może być problematyczne.
Większość aparatów umożliwia zapis plików w trybie RAW + JPEG, co stanowi bardzo dobre rozwiązanie, gdy decyzję o tym, czy będziemy wywoływać RAWy, czy wystarczą nam pliki JPEG, chcemy odłożyć na później.
Większość aparatów posiada funkcję zapisu RAW + JPEG, którą należy wybrać w menu ustawienia formatu zapisywanych fotografii.
Korzystając na zmianę z RAW i JPEG pamiętaj o sprawdzeniu przed fotografowaniem, czy masz ustawiony odpowiedni format zapisu. W przeciwnym wypadku może spotkać Cię przykra niespodzianka, gdy będziesz chciał dokonać zaawansowanej obróbki fotografii, która omyłkowo została zapisana w JPEG zamiast RAW.
Pliki RAW mają jeszcze tę jedną ważną cechę – wszelka ich edycja nie wprowadza zmian w samym pliku. Po dokonaniu korekt musimy go zapisać w innym formacie – TIFF, PSD czy JPEG. Korekty możemy przeprowadzić za każdym razem od nowa, tak aby uzyskać kilka wersji tego samego pliku. Gdy zechcesz zachować zmiany wprowadzone podczas wywoływania bez zapisywania do któregoś z ww. formatów, z pomocą przychodzą pliki XMP. Są to pliki, które są zapisywane w katalogu z plikiem RAW i zajmują niewiele miejsca (tylko kilka KB). Gromadzą one informacje o ustawieniach poszczególnych parametrów w programie do obróbki fotografii.
Pliki XMP są zapisywane pod tą samą nazwą, co plik RAW, w tym samym katalogu. Jak widać, zajmują niewiele miejsca, dając przy tym wiele korzyści.
Warto również zwrócić uwagę na format DNG. Do głównych jego zalet należy możliwość przekonwertowania nieobsługiwanego przez naszą wersję oprogramowania Adobe pliku RAW do DNG (często do obsługi najnowszych urządzeń niezbędna jest aktualizacja oprogramowania), aby móc z łatwością dokonać edycji. Plik DNG ma być także gwarancją obsługi plików w przyszłości, na wypadek gdyby producenci aparatów dokonali zmiany formatów plików. Ma to duże znaczenie podczas archiwizacji plików.
Pliki RAW w praktyce
Ustawianie balansu bieli
W większości wypadków automatyczne ustawienie balansu bieli daje zadowalające rezultaty. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy system ten zawodzi. Wtedy z pomocą przychodzi plik RAW, który umożliwia swobodną korektę temperatury barwowej w cyfrowej ciemni. Możesz tego dokonać na kilka sposobów: wybierając predefiniowane ustawienia (pochmurny dzień, wolfram, itp.), za pomocą suwaków temperatura i tinta, wpisanie odpowiednich wartości liczbowych, a także poprzez wskazanie za pomocą narzędzia balans bieli miejsc na zdjęciu, które mają mieć kolor biały lub szary.
Zdjęcie to wykonane zostało w oceanarium, gdzie panowały trudne i specyficzne warunki oświetleniowe. Automatyczne ustawienie balansu bieli spowodowało mocne niebieskie zabarwienie.
Korzystając z narzędzia balansu bieli i wskazując miejsce, które ma być białe na zdjęciu, udało się pozbyć niebieskiego zabarwienia. Kolory są już bliższe „naturalnym”, chociaż zdjęcie wymaga dalszej obróbki. Aby pozbyć się niebieskiego zabarwienia, można by zmniejszyć nasycenie koloru niebieskiego, jednakże skutkowałoby to sprowadzeniem zdjęcia niemal do skali szarości, podczas gdy zależało mi na zachowaniu koloru.
Ratowanie prześwietlonego i niedoświetlonego zdjęcia
Korzystanie z pliku RAW daje większą swobodę i elastyczność podczas obróbki zdjęć, co w szczególności jest przydatne w przypadku zdjęć prześwietlonych i niedoświetlonych. Zapis wszystkich informacji jakie zebrał aparat, pozwala na swoiste „uratowanie” zdjęcia, w przypadku gdy pomiar światła był błędny i w efekcie uzyskaliśmy źle naświetlone zdjęcie. Również plik JPEG umożliwia przyciemnienie lub rozjaśnienie zdjęcia, jednakże kompresja powoduje, że część informacji jest bezpowrotnie usuwana, co ogranicza znacznie pole manewru, w konsekwencji uniemożliwiając część manipulacji dostępnej plikom RAW.
Zdjęcie jest na tyle prześwietlone, że w niektórych miejscach nie zapisały się żadne informacje (wskazują to czerwone punkty, które można wyświetlić naciskając klawisz O). Mimo wszystko plik RAW pozwala uratować to zdjęcie.
Szybka manipulacja suwakami pokazuje, na ile pozwala plik RAW. Plik JPEG znacznie ograniczyłby szansę na uzyskanie zadowalających efektów.
Podobnie wygląda kwestia edycji niedoświetlonych zdjęć. Fotografia jest na tyle ciemna, że wydaje się, iż można ją już tylko przenieść do kosza.
Korzystanie z pliku RAW i edycja pozwoliło na odzyskanie wielu informacji. Dzięki temu z niemal czarnego zdjęcia możesz uzyskać w pełni satysfakcjonujące efekty.
Przedstawione powyżej zdjęcia mają tylko charakter ilustracyjny, gdyż w ich przypadku szybsze i łatwiejsze byłoby od razu poprawne naświetlenie. Warto o tym pamiętać, że możliwości pliku RAW nie powinny zwalniać z dbałości o techniczne kwestie, takie jak poprawne naświetlenie, ustawienie balansu bieli, itp. Pomimo, że plik RAW daje większy margines błędu, korygowanie niedoskonałości może być bardziej czasochłonne i trudniejsze. Ponadto niedoświetlenie lub prześwietlenie zdjęcia powoduje różne negatywne skutki, takie jak m.in. zwiększenie szumów podczas edycji, spadek ostrości obrazu, itp.
Oczywiście często nie da się dokonać „poprawnej” ekspozycji – np. dysponując zbyt małą ilością światła. Wtedy uzasadnione i niezwykle pomocne jest „przerzucenie odpowiedzialności” za satysfakcjonujący efekt końcowy na plik RAW. Pełna kontrola nad procesem powstawania obrazu, włącznie ze świadomością, co należy robić podczas naświetlania zdjęcia, a co można przenieść do cyfrowej ciemni, gwarantuje uzyskanie w 100% satysfakcjonujących efektów.
Zapraszam do śledzenia naszego bloga i zapisania się do newslettera, dzięki czemu będziesz na bieżąco z naszymi poradnikami, inspiracjami i testami.
3 komentarze
Raw to jakaś paranoja – po co utrudniać sobie życie żeby tylko osiągnąć mizerne korzyści z jego stosowania.
Najlepsze są zdjęcia naturalne – czasami wyjdą lepiej czasami gorzej ale są naturalne w każdym calu. Zdjęcia poddane obróbce dają odczucie sztuczności i wręcz odpychają.
„Naturalny” JPG, który otrzymuje się podczas wykonywania fotografii z pominięciem RAW (czy to w aparatach pozbawionych tej funkcji, czy po jej wyłączeniu) to efekt obróbki przez algorytm aparatu. Można więc powiedzieć, że niewywołany RAW jest właśnie „naturalnym” obrazem uzyskiwanym przez sprzęt.
W fotoreportażu, gdzie czas potrzebny na przesłanie i opublikowanie zdjęć jest bardzo mały, wykonuje się większość zdjęć w JPG, ale to nie zmienia faktu, że jest to tak jak piszesz świadomy wybór, oparty o znajomość specyfiki RAWów. Dobrym kompromisem jest JPG + RAW, przy obecnie pojemnych kartach, to żaden problem z niego korzystać. „