Jaki obiektyw kupić? Podstawowe parametry cz. II

Jakkolwiek dobrego aparatu nie użyjesz, może on pracować głównie dzięki światłu, które dla niego zbierze obiektyw. Nic więc dziwnego, że obiektyw i korpus stanowią tandem, w którym oba te elementy muszą pracować z równie wysoką wydajnością, aby móc liczyć na świetne ujęcia. Jeśli więc chcesz znaleźć dla siebie możliwie najlepszy obiektyw, to zajrzyj do tego poradnika. W drugiej części omawiam kolejne parametry, co pozwoli Ci na podjęcie w pełni świadomej decyzji i wybranie obiektywu idealnie dopasowanego do Twoich potrzeb.

Najważniejsze parametry obiektywów 

Jeśli jeszcze nie czytałeś pierwszej części tego poradnika, to zajrzyj do poniższego tekstu. Omówiłem w nim pojęcia takie jak: mocowanie obiektywu, ogniskowa, kąt widzenia i przysłona. W tym odcinku zajmę się:

• Minimalny dystans ostrzenia
• Budowa optyczna
• Skala odwzorowania 
• System ustawiania ostrości (manualny lub automatyczny)
• Stabilizacja obrazu
• Średnica gwintu filtra 
• Dodatkowe akcesoria dołączone w zestawie

A więc do dzieła!

Minimalny dystans ostrzenia

Minimalny dystans ostrzenia (najkrótsza odległość ogniskowania) oznacza najmniejszą odległość, z jakiej można wykonać ostre zdjęcie danego obiektu wybranym obiektywem. W zasadzie im mniejsza tym lepiej, gdyż daje to wtedy większą swobodę w zakresie komponowania ujęć. Pamiętaj jednak o dwóch kwestiach. 

Dla obiektywów szerokokątnych minimalny dystans ostrzenia będzie krótszy niż dla teleobiektywów. Przykładowo dla obiektywu z ogniskową 11 mm może on wynosić 12 cm, jednakże dla teleobiektywu 400 mm może to być już 250 cm. Dlatego zwracaj uwagę na fakt, że w obiektywach zmiennoogniskowych producenci często mogą podawać najkrótszą odległość ostrzenia dla najkrótszej ogniskowej. Wartość ta dla tele będzie już zupełnie inna. Na szczęście często w parametrach produktów znajdziesz wyszczególnione najmniejsze dystansy ostrzenia w odniesieniu do poszczególnych ogniskowych.

Bardzo ważny jest fakt, że krótki minimalny dystans ostrzenia nie jest równoznaczny ze zdolnościami makro danego obiektywu. Ale po kolei.

Skala odwzorowania obiektywu a fotografia makro i zbliżeniowa

Dosyć popularnym błędem myślowym jest fakt postrzegania krótkiego minimalnego dystansu ostrzenia jako czynnika odpowiedzialnego za możliwość wykonywania zdjęć miniaturowych obiektów. W rzeczywistości jedno z drugim nie musi być jednoznaczne, choć rzeczywiście przy poszukiwaniu makro obiektywu należy brać pod uwagę oba te parametry. Minimalny dystans ostrzenia odpowiada za to, jak blisko można podejść z obiektywem do danej rzeczy, jednakże to skala odwzorowania sprawia, że – w dużym uproszczeniu – obraz może być na powiększony (a nawet pomniejszony). 

Jeśli więc poszukujesz obiektywu do zdjęć miniaturowych obiektów, zwróć uwagę przede wszystkim na skalę odwzorowania. Dla makroobiektywów musi ona wynosić przynajmniej 1:1. Oznacza to, że obiekt o szerokości 1 cm będzie zajmował na matrycy również 1 cm. Dla wartości 2:1 ten przedmiot o szerokości 1 cm będzie miał na sensorze 2 cm, natomiast dla 1:2 będzie odwrotnie – obraz na matrycy będzie mierzył 0,5 cm. 

Dla wartości 1:1, 2:1 i większych przyjmuje się, że mamy do czynienia z obiektywem makro (i makrofotografią), natomiast dla mniejszych niż 1:1, uznaje się taki obiektyw zdolny tylko do fotografii zbliżeniowej. Więcej na ten temat znajdziesz w poniższych artykułach.

• MAKROFOTOGRAFIA – Czym różni się fotografia zbliżeniowa od makrofotografii?
• Obiektyw makro – jakie parametry i modele brać pod uwagę przy zakupie?

Budowa optyczna

Budowa optyczna obiektywu jest opisywana w specyfikacji przez liczbę elementów rozmieszczony w poszczególnych grupach (np. zapis 9 elementów / 7 grup). Konstrukcję tę charakteryzuje się także poprzez podanie liczby elementów i szkieł specjalnych, np. 3 soczewki asferyczne, 2 soczewki FLD i 2 soczewki SLD. Co dokładnie oznaczają poszczególne parametry, omówię jeszcze przy okazji jednego z następnych tekstów z serii poradnik kupującego.

Im bardziej zaawansowana konstrukcja oparta o różne specjalne elementy, tym bardziej wydajne jest korygowanie różnych wad optycznych, co przekłada się na lepszy obraz. Stąd warto poszukiwać takich obiektywów, które właśnie taką budową mogą się pochwalić. Istotne jest też to, że liczba elementów i grup będzie mniejsza dla obiektywów stałoogniskowych, a wzrastać będzie dla zoomów (w szczególności im większy jest zakres ogniskowych). 

To wszystko przekłada się rzecz jasna na cenę, dlatego najtańsze modele będą miały raczej uproszczoną konstrukcję pozbawioną specjalnych elementów. To będzie owocowało niestety często pojawieniem się wad optycznych czy spadkiem ostrości. Na szczęście z niektórymi będzie można sobie wciąż poradzić, tak jak opisałem to w poniższym tekście. 

D jak dystorsja – co to jest i jak uniknąć jej na zdjęciach? [słowniczek fotografa]

Sposób ustawiania ostrości – autofokus czy manualne ostrzenie

Obiektywy z autofokusem posiadają silnik ostrzenia, który automatycznie ustawia ostrość. Natomiast obiektywy manualne to te, które są go pozbawione. Teoretycznie lepiej mieć zawsze do dyspozycji system AF, ale szkła z ręcznym ustawianiem ostrości potrafią być dużo tańsze przy zachowaniu wciąż świetnej jakości obrazu. Kiedy więc zdecydować się na AF, a kiedy na manualny model?

Obiektywy manualne mogą być dobrym wyborem dla:

• początkujących fotografów, którzy pracują z mniej dynamicznymi scenami, np. martwą naturą, fotografią przedmiotów czy subtelnymi portretami
• bardziej zaawansowanych amatorów i profesjonalistów wykonujących fotografię architektury, wnętrz czy krajobrazową – Ci czasami celowo rezygnują z AF na rzecz przejęcia pełnej kontroli nad efektami pracy
• w trakcie filmowania, gdzie pełna kontrola nad ostrością pozwoli na płynne przechodzenie pomiędzy różnymi planami i stworzenie efektu bardziej naturalnie wyglądających obrazów (przy pracy z MF w filmie warto wyposażyć się w system follow focus)

Decydując się na obiektyw z manualnym ustawianiem ostrości, zwróć uwagę, czy posiada on elektroniczne styki. Pozwalają one na komunikację pomiędzy aparatem a szkłem, co pomimo braku systemu AF jest bardzo ważne dla pracy stabilizacji obrazu, ustawiania parametrów z poziomu aparatu czy zapisu danych EXIF. Jeśli zdecydujesz się na obiektyw z manualnym ostrzeniem, to zwróć uwagę na konstrukcję jego pierścienia ostrości. Dobrze, aby był szeroki, chodził płynnie i miał ergonomiczną konstrukcję, bo to zapewni precyzję i wygodę nastaw.

Obiektywy z autofokusem polecam natomiast całej reszcie użytkowników. Na co jednak zwrócić przy wyborze takich obiektywów (a także jeszcze kilka słów o manualnych szkłach), opowiem w kolejnych odcinkach poradnika kupującego. 

Stabilizacja obrazu w obiektywie

Za system stabilizacji odpowiada zarówno system w obiektywie, jak i w aparacie. Pierwszy to system stabilizacji optyczny, natomiast drugi matrycowy. Jako że mechanizmy odpowiedzialne za redukcję drgań kosztują, a nawet tanie modele aparatów mają stabilizację matrycową, to wydawać się może, że nie ma sensu inwestować w stabilizację obiektywową i kupić szkło bez tego elementu. Jednakże czasami lepiej wesprzeć się także stabilizacją optyczną.

Kiedy warto zainwestować w stabilizację optyczną:

• Aby zwiększyć wydajność systemu redukcji drgań: połączenie stabilizacji matrycowej i optycznej jest w stanie zdecydowanie wydłużyć dostępne czasy naświetlania z ręki. Przykładowo w wybranych modelach aparatów FujiFilm X zastosowanie obiektywów X pozwala na uzyskanie maksymalnej wydajności redukcji drgań 6,5 EV.
• Aby wygodniej pracować z teleobiektywami: w przypadku długich konstrukcji tele już samo kadrowanie wymaga stabilizacji, gdyż w przeciwnym wypadku nie uda się oglądać w ostry sposób obrazów przed obiektywem (podobnie przy oglądaniu świata przez lornetkę). Choć stabilizacja matrycowa jest sobie w stanie z tym poradzić, to bywa niewystarczająca dla takich zastosowań i rozwiązanie optyczne zapewnia większą skuteczność.
• Aby skuteczniej pracować w warunkach słabego oświetlenia: redukcja drgań w obiektywie sprawia, że do matrycy dociera ustabilizowany obraz, a więc możliwe jest skuteczniejsze pracowanie w warunkach słabego oświetlenia czujników pomiaru AF. 

Często w sieci można natrafić na informację, że tylko optyczna stabilizacja obrazu pozwala na oglądanie ustabilizowanego obrazu w wizjerze. Nie jest to już prawdą – przynajmniej dla bezlusterkowców. Było to zasadne twierdzenie dla lustrzanek, teraz można oglądać efekt pracy stabilizacji matrycowej w elektronicznym wizjerze. Jedynie optyczne stabilizowanie przydaje się do kadrowania długimi teleobiektywami, ale tak jak wspomniałem, nie dlatego, że nie jest to możliwe, a dlatego, że zwiększa jej wydajność. 

Średnica gwintu filtra 

Przy wyborze obiektywu zwracaj uwagę, czy po pierwsze w ogóle da się do danego obiektywu przymocować filtr (nie jest to takie pewne, co zdarza się w niektórych ultra szerokokątnych instrumentach, typu rybie oko czy o specyficznej budowie).Po drugie, sprawdź, czy średnica gwintu filtra będzie taka jak w twoich poprzednich obiektywach (jeśli masz ich więcej). Ich zgodność pozwoli na uniknięcie dodatkowych kosztów związanych z dokupieniem filtrów. Producenci wychodzą naprzeciw klientom i często tworzą serie obiektywów o różnych ogniskowych ale takich samych mocowaniach gwinta.

Jeśli jednak znalazłeś idealny obiektyw, ale ma on inne mocowanie gwinta niż posiadane przez Ciebie dotychczas szkła, to nie rezygnuj z niego. Alternatywnym i łatwiejszym rozwiązaniem jest zastosowanie adapterów obiektywowych do filtrów.

Zawartość zestawu

Korzystając z każdego obiektywu, warto wspierać się osłoną przeciwsłoneczną (tutaj dowiesz się dlaczego). Zazwyczaj są one dostępne w zestawie, ale zdarza się też, że konieczne jest jej zakupienie osobno. Podczas wyboru swojego wymarzonego obiektywu, zwróć na to uwagę, aby uniknąć rozczarowania. W zestawie mogą znaleźć się także pokrowce. Jeżeli nie ma ich w Twoim obiektywie, a potrzebujesz dodatkowej osłony na obiektyw, to z łatwością możesz wybrać kompatybilny z Twoim szkłem. Zajrzyj także do poniższego artykułu, aby dowiedzieć się, co jeszcze może przydać się i ułatwić użytkowanie obiektywu.  

Niezbędne akcesoria do obiektywów

To narazie wszystkie podstawowe parametry, które trzeba brać pod uwagę przy zakupie każdego obiektywu. W kolejnych cześciach artykułów z cyklu „poradnik kupującego” poświęconych obiektywom, przyjrzę się bardziej dokładnie poszczególnym cechom, takim jak system AF, stabilizacje obrazu, budowa optyczna i wiele innych. Jeśli masz jakieś pytania, zadaj je w komentarzu!