CASE STUDY – Film z finału projektu Teatralny Pasjans – jak przygotować i nagrać dobry reportaż?

W ostatnim czasie miałem przyjemność przygotować reportaż z  finału IV edycji projektu Teatralny Pasjans. Jest to inicjatywa Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego dofinansowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Celem Teatralnego Pasjansa  jest aktywizowanie osób młodych, starszych i niepełnosprawnych poprzez  danie  im szansy na przygotowywanie sztuki pod okiem profesjonalistów. Zwieńczeniem pracy jest występ na deskach Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. W dzisiejszym artykule podzielę się najważniejszymi etapami przygotowań, nagrania i montażu oraz opiszę swoje wnioski z pracy przy tym projekcie.

Kreacja a odwzorowanie

Jako twórcy filmowi najczęściej mamy do czynienia z dwoma rodzajami produkcji: kreacją lub odwzorowaniem rzeczywistości. W pierwszym przypadku mówimy o reklamach lub filmach fabularnych, w których mamy bardzo dużą kontrolę nad warunkami i tym, co zostanie nagrane. Drugą, dużo częściej spotykaną sytuacją, jest odwzorowanie rzeczywistości, czyli reportaż: dostajemy zadanie zarejestrowania wydarzenia lub konkretnej sytuacji, jak np. występu, eventu czy wesela. W takim wypadku nie mamy pełnej kontroli nad tym, co nagramy, a czasem musimy iść na kompromisy i improwizować. Uważam jednak, że nawet przy nagraniu wydarzenia mamy bardzo duży wpływ na to, co chcemy opowiedzieć – kluczem jest posiadanie wizji i odpowiednie kroki w kierunku jej urzeczywistnienia.

Wizja

Według mnie sposobem na udany reportaż jest posiadanie na niego pomysłu jeszcze przed rozpoczęciem zdjęć. Gdy dostałem propozycję nagrania Teatralnego Pasjansa, od początku wiedziałem, że chciałbym opowiedzieć tę historię w sposób spójny: z wyraźnie zarysowanym wstępem, rozwinięciem i zakończeniem. W końcu nie każdy widz będzie kojarzył czym jest ta inicjatywa, warto więc przybliżyć mu temat i zaangażować go w opowiadaną historię – tak, aby w dalszej części reportażu nie był on zdezorientowany. Również zakończenie jest ważne – to my decydujemy, z jakimi emocjami zostawimy widza. Miałem nadzieję, że uda mi się zarejestrować takie wypowiedzi, które opowiedzą historię tego projektu w sposób interesujący. Wśród pytań, które zadawałem moim ciekawym rozmówcom, były pytania o ich emocje, o wartość dodaną dla uczestników, o rolę teatru w ich życiu, ale też o jego wpływie na osoby biorące udział w projekcie. Wiedząc co chcę osiągnąć byłem przygotowany od strony merytorycznej do nagrań, więc pozostało mi tylko przygotowanie się od strony technicznej.

Sprzęt

Teatralny Pasjans trwał 3 dni i tak naprawdę każdy element nagrań był kluczowy. Z tego powodu nie mogłem sobie pozwolić na jakiekolwiek wpadki. W tej sytuacji kluczem staje się znajomość sprzętu i zabezpieczenie się na każdą ewentualność. Od jakiegoś czasu nie wyobrażam sobie pracy reportażowej bez zapasowego body – warto o tym pomyśleć na wypadek awarii kamery lub aparatu. Nie namawiam tutaj do zakupu sprzętu: zdaję sobie sprawę, że jest to spory koszt, zwłaszcza dla początkujących. Na szczęście istnieją inne opcje: zapasowy aparat lub kamerę możemy pożyczyć od znajomego lub – jeśli nie mamy takiej opcji –  skorzystać z oferty wypożyczalni. Ja w takich sytuacjach korzystam często z usług Cyfrowe.rent. Do tego projektu wypożyczyłem Panasonic Lumix DC-GH5 , mając w zapasie swojego leciwego (ale nadal świetnego!) Panasonica GH4. Przy zdjęciach współpracowałem z Radek Schenk Film, który na co dzień pracuje na sprzęcie Sony. W tym konkretnym przypadku był to Sony A7S II oraz Sony A6300 jako drugi aparat. Dodatkowo do rejestracji występów w całości użyłem kamery Panasonic HC-VXF1, którą opisywaliśmy niedawno na blogu. Wybór kamery do tego typu projektów jest dosyć oczywisty – możliwość zasilania prądem stałym, brak limitu nagrań i łatwość obsługi są tutaj najważniejszymi funkcjami, które zagwarantują nam nieprzerwane nagranie w dobrej jakości.

Do rejestracji audio z występów użyłem Tascama DR-40 V2 podłączonego do konsoli realizatorów, a przy wywiadach korzystałem z najpopularniejszych rozwiązań ze swoich segmentów:  mikrofonu nakamerowego Rode Videomic PRO+ oraz krawatowego Audio Technica ATR3350. Jako że wnętrza teatru są dosyć ciemne, postawiłem na jasne szkła – użyłem adaptera Viltrox EF-M2 do szkieł Canon i wypożyczyłem Sigmę A 18-35 F1.8 DC HSM oraz Sigma A 50-100 mm f/1.8 DC HSM. Miałem ze sobą  również Canon 50 mm f/1.4 EF USM  oraz Canon 85 mm f/1.8 EF USM. Oba szkła bardzo lubię i znam, są świetnym rozwiązaniem w dobrej cenie. W przypadku Sony ciemne pomieszczenia nie są żadnym problemem, dlatego tutaj do pracy zaprzęgliśmy uniwersalny zoom Sony FE 28-70 mm f/3.5-5.6 oraz stałoogniskowy Sigma C 30 mm f/1.4 DC DN. Ujęcia z gimbala powstały z użyciem DJI Stablizator Ronin-M, jednak z perspektywy czasu postawiłbym na Ronina-S z uwagi na mniejsze gabaryty i łatwość obsługi. Wszystkie wywiady oświetliliśmy lampą Quadralite VideoLED 600 z Softboxem GlareOne. Za ujęcia z powietrza odpowiadał kompaktowy DJI Mavic Air.

Jak widać ilość sprzętu zaangażowanego w projekt jest dosyć duża, a nie wspominam nawet o kartach pamięci, bateriach, ładowarkach, przedłużaczach, statywach, monopodach, etc. Oczywiście da się nagrać tego typu wydarzenie dużo mniejszą ilością sprzętu, dlatego ważna jest elastyczność. Za każdym razem analizuję sytuację i dostosowuję ilość i rodzaj sprzętu do warunków logistycznych i potrzeb danego projektu.

Miejsce

Finał projektu odbywał się w przepięknym Gdańskim Teatrze Szekspirowskim. Wiedzieliśmy od początku, że chcemy pokazać to miejsce w całej okazałości. Kluczem okazały się tu zdjęcia z drona oraz szerokie kadry zarówno z gimbala, jak i przy wywiadach. Radek Schenk Film zrobił naprawdę niesamowitą robotę zarówno z ziemi, jak i z powietrza, czego efekt widać na ekranie. Ja poza ujęciami skupiłem się również na całej logistyce projektu: umawianiu wywiadów, ustawieniu kamer do występów, rejestracji audio, etc. Tutaj ważna uwaga – jako osoby rejestrujące powinniśmy być jak najmniej uciążliwi dla wszystkich osób zaangażowanych: organizatorów, uczestników oraz widzów. Z tego powodu staraliśmy się podczas wywiadów ustawiać się w miejscach w danym momencie nieuczęszczanych i nie zajmować dużo czasu uczestnikom. Samo odnalezienie się w meandrach teatru i przenoszenie sprzętu okazało się sporym wyzwaniem, ale i tutaj przyświecała nam zasada, że czasem lepiej odpuścić dobre ujęcie, ale nie przeszkadzać osobom występującym. Takie podejście nie musi nas kreatywnie blokować – wręcz przeciwnie, możemy wykorzystać ograniczenia do szukania ciekawych, niestandardowych perspektyw. Polecam eksperymenty, jednak w przypadku pracy komercyjnej najpierw upewnij się, czy masz już nagrane ujęcia „bezpieczne”, tj. potrzebne do realizacji swojej wizji w montażu.

Wywiady

Ostatnim, ale jednym z najważniejszych (jeśli nie najważniejszym) elementem układanki jest nagranie wywiadów z uczestnikami. To właśnie ich wypowiedzi będą narracją naszego reportażu, dlatego jest to tak ważna składowa naszego finalnego filmu. Pamiętaj, że nie zawsze będziesz miał do czynienia z profesjonalistami – w tym projekcie miałem sporo szczęścia i osoby wypowiadające się były często zawodowcami, jednak czasem ktoś może stresować się występem przed kamerą. Staraj się wprowadzać spokojną atmosferę i wykazuj się dużą cierpliwością. Mój sposób polega na wytłumaczeniu osobie występującej, jakiego typu materiał kręcę, ile będzie trwał, ile osób się do tej pory wypowiedziało, oraz że szukam tak naprawdę 2-3 najlepszych zdań, które wyselekcjonuję w postprodukcji. Zwykle taka informacja odrobinę uspokaja uczestników i z ich wypowiedzi jestem już w stanie wyciągnąć coś, co w fajny sposób popchnie moją historię do przodu. Nie zawsze wiem to od razu na etapie nagrania – wtedy w postprodukcji, gdy nie mam już presji czasu, przesłuchuję wszystkie wypowiedzi niekiedy kilkukrotnie i szukam najważniejszych elementów.

Jeśli chodzi o kwestie techniczne, to warto nagrać wywiad na dwa kadry: szeroki i wąski. Daje nam to możliwość wyboru w postprodukcji, materiał staje się różnorodny i wygląda profesjonalnie. Poza tym jest to kolejny sposób na zabezpieczenie się przed przypadkowymi wpadkami, jak na przykład nietrafienie z ostrością czy popsutym dźwiękiem na jednym z ujęć. Aby osoby występujące przed kamerą wyglądały jeszcze lepiej, warto doświetlić je miękkim światłem. Dlatego zdecydowałem się na Quadralite VideoLED 600 z Softboxem. 90% dźwięku w finalnym filmie pochodzi z mikrofonu Audio Technica ATR3350, ale mimo to nagrywałem zapasowy dźwięk przy pomocy Rode Videomic PRO+ na wypadek ewentualnych problemów.

Podsumowanie

Reportaż trwa 15 minut, ale jego montaż zajął mi kilkadziesiąt godzin i kosztował kilka nieprzespanych nocy. Mimo to ilość pozytywnych emocji i wzruszeń, jakich doświadczyłem w trakcie pracy rekompensowała w pełni wszelkie niewygody. Teatralny Pasjans jest niesamowitym projektem, dlatego uznałem, że bardzo ważne jest pokazanie go w sposób ciekawy, zajmujący i wzbudzający emocje. Myślę, że kluczem do sukcesu tej realizacji był dobór odpowiedniej, sprawdzonej ekipy, mądre decyzje sprzętowe i klarowna wizja, którą miałem od momentu rozpoczęcia planowania zdjęć.