Fotografia podczerwona – zobacz to co niewidzialne

Najbardziej ekscytująca w fotografii jest możliwość poznania zupełnie innego punktu widzenia. To także światy niedostępne gołym okiem – od zdumiewających szczegółów drobin piasku do najodleglejszych galaktyk. Jednym z takich wymiarów wymykających się ludzkiej percepcji jest świat oglądany w świetle podczerwonym. Jego magia sprawia, że wszystko eksploduje feerią niezwykłych barw i nic nie wygląda tak samo. Dostać się do niego nie jest wcale tak trudno, o czym przekonasz się w niniejszym artykule.

Fotografia podczerwona – na czym polega?

Potocznie mianem światła określa się najczęściej ten wycinek promieniowania elektromagnetycznego, który może być odbierany przez ludzki zmysł wzroku. Jest to jednakże tylko jego mały fragment, poza którym kryje się jeszcze wiele zdumiewających zjawisk. Naturalnie część z nich odbieramy np. jako ciepło. Technologia pozwala wykorzystywać fragmenty tego promieniowania do podgrzewania jedzenia (mikrofale), komunikowania się na znaczne odległości (fale radiowe) czy badania złamań kości (fale rentgenowskie) itp.

Oprócz tego istnieje także możliwość wykonania zdumiewających zdjęć. Nie mam tu na myśli często pojawiających się przy okazji tego zagadnienia zdjęć termowizyjnych, które ukazują świat jako zbiór plam o różnych odcieniach błękitu, żółci i czerwieni. To również fascynujące, ale w tym artykule skupiam się na mniej radykalnym przekształcaniu obrazów świata.

Fotografia w bliskiej podczerwieni jest to więc rejestrowanie takiego spektrum promieniowania elektromagnetycznego, które normalnie pozostaje poza ludzkim polem percepcji. Wprowadza ona niezwykle interesujący zmiany w widzianym dookoła świecie. Zieleń roślin zaczyna wyglądać jakby była pokryta śniegiem, jasne niebo staje się ciemne a całość dostaje ciekawych zafarbów. Niezwykle pociągająca jest myśl, że fotografia pozwala na obcowanie z tak odmienną, niedostępną na codzień rzeczywistością.

Za taki efekt odpowiada duża rozbieżność w zakresie specyfiki odbijania fal podczerwonych od tych odpowiedzialnych za powstawanie światła widzialnego. Przykładowo ww. wspomniana zieleń odbija większość promieniowania podczerwonego, co odpowiada za jej specyficzny biały kolor. Odkrywanie tych zależności to najbardziej ekscytująca część fotografowania w podczerwieni. To trochę tak, jakby uczyć się widzieć od nowa.

Poniżej możesz zobaczyć porównanie zdjęć wykonanych w świetle widzialnym i podczerwonym.

Jak wykonać fotografie w podczerwieni?

Sprzęt do fotografii podczerwonej

Przede wszystkim musisz wiedzieć, że niestety nie każdy aparat nadaje się do wykonywania tego typu zdjęć. Aby sprawdzić, czy możesz wykorzystać swoje urządzenie, nakieruj na nie pilot od telewizora i wciśnij dowolny przycisk w trakcie ekspozycji. Jeśli na zdjęciu zarejestruje się światełko, to Twój sprzęt sprawdzi się w trakcie realizacji fotografii podczerwonych.

Fotografia w podczerwieni stawia na głowie nie tylko widzenie świata, ale również kwestie dotyczące sprzętu. W przypadku tej techniki okazuje się, iż najnowszy i najlepszy aparat niekoniecznie musi dawać lepsze rezultaty. Odpowiada za to stosowanie w sprzęcie filtrów ograniczających promieniowanie podczerwone. W najnowszych urządzeniach są one często na tyle silne i perfekcyjne, że uniemożliwiają wykonywanie zdjęć w podczerwieni (choć oczywiście w przypadku wielu modeli jest to wciąż możliwe).

Mając więc do dyspozycji właściwy aparat, konieczne jest zastosowanie filtra podczerwieni (IR). Są to analogiczne filtry, jak w przypadku pozostałych tego typu akcesoriów (szarych, polaryzacyjnych itp.). Możesz zastosować zarówno filtr kwadratowy, jak i kołowy. Wystarczy go po prostu zamontować na obiektywie lub przed nim i rozpocząć przygodę z fotografią podczerwoną.

Filtry podczerwieni stosowane w aparatach powodują znaczne ograniczenie ilości docierającego do matrycy tego typu promieniowania. W efekcie zastosowanie filtra pozwoli na zatrzymanie światła widzialnego i pozostawienie jedynie podczerwieni. Jednocześnie spowoduje to konieczność znacznego wydłużenia czasu naświetlania, tak aby zrekompensować to ograniczenie spowodowane konstrukcją aparatu. Działa to podobnie do filtrów ND. W rezultacie niezbędne jest korzystanie ze statywu, gdyż stosowanie filtra IR działa naprawdę ograniczająco – może to być nawet kwestia 10 stopni przysłony. Przykładowo czas 1/250 s zmieni się w 4 s.

Istnieje jeszcze jedna opcja uzyskania zdjęć podczerwonych – przebudowanie aparatu. Sposób ten wymaga zlecenia specjalizującej się w tym firmie lub serwisowi usunięcia z aparatu filtra podczerwieni. Niestety skutkuje to trwałą zmianą sposobu działania aparatu, który po modyfikacji nie będzie już użyteczny w swojej tradycyjnej roli. Konieczne będzie wtedy stałe korzystanie z filtra eliminującego podczerwień. Plusem jest jednak znaczne skrócenie czasów naświetlania w stosunku do stosowania filtra IR.

Podsumowując – do fotografii podczerwonej wykonywanej nieprzebudowanym aparatem niezbędne są:

• aparat zdolny rejestrować promieniowanie podczerwone
• optyczny filtr podczerwieni
• statyw
• wężyk spustowy lub inne akcesorium umożliwiające zdalne wyzwalanie migawki

Pora wykonać zdjęcia w podczerwieni

Jeżeli uporasz się zagadnieniami sprzętowymi, to wykonywanie zdjęć w podczerwieni nie wymaga specjalnych umiejętności. Trzeba jednak pamiętać o pewnych specyficznych kwestiach.

Przede wszystkim stosowanie filtra IR sprawia, iż balans bieli aparatu zaczyna się gubić. Spowodowane jest tym, że został zaprogramowany do poprawnego interpretowania światła widzialnego. Można mu jednak pomóc ustawiając wzorzec balansu bieli na podstawie tego, co w świetle widzialnym jest zielone, gdyż w podczerwieni staje się białe. Najprostszym jednak rozwiązaniem jest stosowanie plików RAW, które umożliwią swobodne dostosowywanie temperatury barwowej w cyfrowej ciemni.

Dlaczego warto fotografować w RAWach? Poznaj możliwości jakie daje plik RAW.

Przyda nam się w tym przypadku oprogramowanie graficzne. Zdjęcie wprost z aparatu będzie cechowało się bardzo silnym zafarbem. Subtelna kolorystyka widoczna na wielu zdjęciach dostępnych w sieci jest efektem właściwej obróbki w programie graficznym (przede wszystkim dopasowaniu balansu bieli).

Podczas realizacji zdjęć podczerwonych warto korzystać z manualnego trybu ekspozycji. Głównie dlatego, że podczerwień wprowadza często w błąd nie tylko czujniki balansu bieli, ale również pomiary ekspozycji. W efekcie zdjęcia mogą być niepoprawnie naświetlone. Niezbędne korekty mogą być naprawdę radykalne, stąd tryby półautomatyczne mogą nie zagwarantować poprawnych rezultatów.

Czarno-białe zdjęcia podczerwone

Najbardziej spektakularnie wyglądają zdjęcia podczerwone w czerni i bieli. Warto konwertować takie ujęcia do wersji monochromatycznych nie tylko z tego powodu. Czasami problematyczne może okazać się radzenie sobie z kolorystyką fotografii podczerwonej. Czerń i biel znajduje więc w tej technice niemal takie samo zastosowanie jak w przypadku tradycyjnej fotografii – od podkreślania nastroju i skupieniu uwagi widza na formie, po ukrywanie niedoskonałości kolorystyki.

Wątek czarno-białej fotografii podczerwonej jest jak wywołanie do tablicy, które ma na celu zadanie pytania o „prawdziwość” zdjęć podczerwonych. Abstrahując od moim zdaniem niepotrzebnego dążenia w fotografii do „prawdziwego obrazu świata”, którego wierność względem pierwowzoru łatwo można poddać w wątpliwość, to jednak w przypadku światła widzialnego można przechowywać w głowie jakiś wzorzec, który może stanowić punkt odniesienia w przypadku dostosowywania kolorystyki fotografii. Dla fotografii podczerwonej jest to niemożliwe.

Okazuje się zatem, że wszystkie publikowane zdjęcia w podczerwieni są interpretacją twórców. Jeżeli jednak nad tym się chwilę zastanowić to samo dzieje się w przypadku… światła widzialnego. Niemniej warto pozbyć się takich ograniczeń, polegających na dążeniu do wiernego odwzorowywania natury i pozwolić sobie na nieskrępowaną zabawę zdjęciami podczerwonymi. Powodzenia!