Przez długi czas fotografowie albo nie mieli specjalnego wyboru co do ewentualnego zawarcia kolorów na zdjęciu, albo musieli podjąć decyzję o tym jeszcze przed założeniem filmu. Nastanie ery cyfrowej zrewolucjonizowało podejście do fotografii czarno-białej. Dzisiaj te kwestie można rozstrzygnąć dopiero po wykonaniu zdjęcia. Wejdźmy więc do cyfrowej ciemni i rozkoszujmy się magią, jaką daje fotografia czarno-biała.
Fotografia czarno-biała w cyfrowych czasach
Po przeczytaniu wstępu możesz zapytać – a co z matrycami czarno-białymi? Rzeczywiście temat ten zyskał na popularności wraz z pojawieniem się systemu podwójnego aparatu w smartfonach Huawei czy premierą Leicy M Monochrom. W takiej sytuacji znów konieczne staje się podjęcie decyzji dotyczącej kolorystyki obrazu jeszcze przed wyborem sprzętu lub wciśnięciem spustu migawki. Wydaje się więc, że jest to krok wstecz względem współczesnej technologii. Cóż tylko pozornie. Jako że czarno-biała matryca nie potrzebuje filtra RGB czy dolnoprzepustowego, rejestrując przy tym jedynie ilość światła, połączenie tych cech sprawia, że daje dostęp do nieosiągalnej dla kolorowej matrycy jakości obrazu, a dodatkowo monochromatyczność jest w stanie zwiększyć czułość sensora. Dlatego robienie od razu czarno-białych zdjęć daje (teoretycznie) lepsze rezultaty niż post produkcja. Skąd jednak u mnie ta delikatnie zaznaczona wątpliwość? Powód jest prosty – najważniejsze kto obsługuje sprzęt. RAWy uzyskiwane przez monochromatyczną matrycę wymagają tak samo wywołania, jak barwne ekspozycje.
Leica M Monochrom to wyjątkowy aparat, nie tylko ze względu na monochromatyczną matrycę. Niebotyczna cena jaką przyjdzie za nią zapłacić sprawia, że jest to sprzęt adresowany jedynie do prawdziwych zapaleńców. Wszak w codziennej praktyce rzadko kiedy w grę wchodzi wyłącznie fotografia czarno-biała.
Huawei P9 również wykorzystuje matrycę monochromatyczną, ale nie rezygnuje przy tym z kolorów. Jeden z aparatów rejestruje obraz barwny a drugi czarno-biały, co pozwala na znaczne poprawienie szczegółowości fotografii. Następnie algorytm łączy wykonane ekspozycje w jeden obraz. Możesz także skorzystać wyłącznie z czarno-białego aparatu, czerpiąc korzyści z takiego sensora.
Te wyjątki nie zmieniają jednak faktu, że zdecydowana większość fotografów ma do dyspozycji plik kolorowy, z którego następnie może usunąć barwy. Tutaj zdecydowaną przewagę, jak zwykle, daje RAW. Pamiętaj, że wykorzystując ten format, włączenie trybu monochromatycznego w aparacie spowoduje jedynie wyświetlenie czarno-białego podglądu a nie faktyczne zaprzestanie rejestrowania koloru. Innymi słowy matryca i tak zbierze informacje o barwach, ale algorytm samodzielnie przygotuje wersję czarno-białą. RAW daje więc tę przewagę, że zawsze możesz wrócić do koloru. W przypadku zapisu w JPG informacja ta jest trwale usuwana. Więcej na ten temat dowiesz się z poniższego artykułu:
DLACZEGO WARTO FOTOGRAFOWAĆ W RAWACH? POZNAJ MOŻLIWOŚCI JAKIE DAJE PLIK RAW.
Jeżeli Twój aparat nie obsługuje RAWów nie oznacza to od razu, że jesteś na przegranej pozycji. W dalszej części artykułu będę co prawda wykorzystywał ten format, ale możesz stosować opisane techniki również do JPG. Zwróć przy tym uwagę, abyś nie włączał trybu monochromatycznego, jeżeli nie masz pewności, czy nie będziesz chciał wrócić do kolorowej wersji fotografii. Nawet tańsze lustrzanki, adresowane do początkujących użytkowników, takie jak np. Canon EOS 1300D, umożliwiają wykorzystanie formatu RAW. Dostępny jest on także w bezlusterkowcach i w niektórych modelach smartfonów oraz kompaktów.
Z wizytą w cyfrowej ciemni
O ile w przypadku matrycy kolorowej, przy umiejętnej obróbce fotografii da się nadrobić większość strat wobec monochromatycznego sensora, o tyle bez odpowiedniej jakości monitora ani rusz. Rzecz jasna da się zrobić małą przebieżkę, ale daleka wyprawa będzie wysoce utrudniona. Na słabej jakości monitorach (np. tych stosowanych w laptopach) nie da się chociażby efektywnie kontrolować przejść tonalnych. W rzeczywistości rezultat pracy jest dziełem przypadku. Pieczołowicie dopracowywany kontrast czarno-białej fotografii zmieni się wraz ze spojrzeniem na monitor pod innym kątem. Z podobnym rozczarowaniem spotkasz się po wydrukowaniu doskonale prezentujących się na monitorze zdjęć – nagle może okazać się, że w ciemnych partiach obrazu kompletnie nic nie widać, a miały tam być przecież finezyjnie wyeksponowane detale, okryte cieniem i aurą tajemnicy. Praktyczne korzyści jakie daje dobrej jakości monitor poznasz czytając poniższy artykuł:
ZARZĄDZANIE PRZESTRZENIĄ ROBOCZĄ W CYFROWEJ CIEMNI NA PRZYKŁADZIE MONITORA ASUS
Asus PA329Q to przykład profesjonalnego monitora adresowanego do fotografów, grafików i filmowców. Wykorzystuje on technologię IPS, która pozwala m.in. na osiągnięcie szerokich kątów widzenia, gwarantujących takie samo wyświetlanie obrazu bez względu na pozycję użytkownika. Poza tym znakomicie odwzorowuje barwy i zapewnia niezwykle ostre obrazy.
Istnieje kilka sposobów na uzyskanie fotografii czarno-białej – od najprostszego, jakim jest usunięcie nasycenia kolorów po rozbudowane wtyczki i filtry. Ja skupię się na funkcji Black&White Mix dostępnej w Adobe Lightroom, która jest analogiczna do narzędzia Dopasowania -> Czarno-biały (Adjustments -> Black&White) w Photoshopie.
Narzędzia dedykowane do edycji czarno-białych zdjęć w Lightroom (z lewej) i Photoshopie działają na tej samej zasadzie.
Zaimportuj wybraną, kolorową fotografię do Lightrooma. Następnie przejdź do zakładki Develop i karty Black&White Mix (znajduje się ona w miejscu, w którym zarządza się odcieniem, nasyceniem i jasnością kolorów).
Gdy przejdziesz do karty zarządzania kolorami kliknij w B&W, a zdjęcie stanie się monochromatyczne. Zauważ, że ta metoda daje tę przewagę nad zwykłym usuwaniem nasycenia, iż pozwala na kontrolowanie jasności poszczególnych tonów.
Kolejnym krokiem będzie więc zmiana charakteru zdjęcia. Przesuwając suwaki odpowiadające poszczególnym barwom na fotografii, możesz rozjaśnić lub przyciemnić poszczególne obszary monochromatycznego zdjęcia. Po prostu pobaw się suwakami, a od razu dostrzeżesz potencjał tego narzędzia. Uważaj jednak, aby nie przesadzić, gdyż wtedy nieuchronnie przejścia pomiędzy poszczególnym tonami będą zbyt ostre, a całość zacznie wyglądać sztucznie. Tak jak przy każdej obróbce fotografii nie ma jednego właściwego rozwiązania – narzędzie Black&White Mix pozwala uzyskać różnorodne warianty, z czego ostateczny wybór jest kwestią gustu i zamysłu twórcy.
Powyżej prezentuję 3 warianty czarno-białej fotografii. Nie chodzi o wybieranie najlepszej wersji, choć niektóre ustawienia sprawdzają się lepiej od innych. Ostateczny przebieg tego procesu zależy od charakterystyki danego zdjęcia. Poeksperymentuj z różnymi obrazami, co nie tylko pozwoli lepiej poznać tę funkcję, ale również poszerzy Twoją percepcję kolorów podczas fotografowania, umożliwiając wyobrażenie sobie końcowego efektu jeszcze przed naciśnięciem spustu migawki.
Gdy już dostroisz pozycje suwaków pozostaje jeszcze dalsza edycja fotografii. Przede wszystkim konieczne jest zwiększenie kontrastu (np. za pomocą krzywych) czy dostosowanie ogólnej jasności zdjęcia. Możesz także dodać delikatną winietę lub efekt ziarna. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.
Możesz również wpływać na poszczególne obszary obrazu jeszcze dokładniej oddając emocje jakie chcesz przekazać za pomocą zdjęcia. Zarówno podczas takich szczegółowych manipulacji, jak i w trakcie całej pracy w cyfrowej ciemni przydatny będzie tablet graficzny. Polecam jego stosowanie – nawet podstawowy model, taki jak np. Wacom Intuos wprowadzi nową jakość. Więcej na ten temat pisałem w artykule:
TABLET GRAFICZNY W CYFROWEJ CIEMNI
Praca z monochromatycznymi obrazami w cyfrowej ciemni nie dotyczy jedynie zdjęć pozyskiwanych z matrycy. Umiejętność konwertowania fotografii przyda się również w przypadku archiwalnych zdjęć rodzinnych. W zbiorach naszych dziadków znaleźć można wiele obrazów w sepii. Warto je zdigitalizować, a przy okazji może lepiej będą prezentować się w czerni i bieli.
Źródło: Wikimedia Commons
Sepia to technika barwienia fotografii, która miała na celu zwiększenie trwałości zdjęcia. Chociaż jej estetyka ma swój urok i wzbudza nostalgię, to kuszące może być stworzenie czarno-białej wersji archiwalnego zdjęcia. Nie chodzi mi jednocześnie o to, aby wybierać, który obraz jest lepszy – po prostu w efekcie powstają dwie różne fotografia, każda wartościowa.
Digitalizacja domowego archiwum może dać wiele satysfakcji. Pomoże Ci w tym dobrej jakości skaner, taki jak np. Epson Perfection V550 Photo, który został zaprojektowany z myślą o fotografii.
Jeśli masz w domu negatywy i slajdy, to je również możesz z łatwością przenieść do pamięci komputera. Pomoże w tym dedykowane urządzenie, takie jak np. Plustek OpticFilm 8200i Ai lub przystawka do płaskiego skanera.
Fotografia czarno-biała to nie tylko po prostu brak koloru – obserwowanie świata jedynie w skali szarości daje dostęp do zupełnie nowej rzeczywistości. Moje powyższe propozycje stanowią jedynie wstęp do niej i zaproszenie do dalszej eksploracji. Jeżeli chcesz pogłębić swoją wiedzę i rozwinąć swój warsztat, z pomocą przyjdzie literatura. Poniżej zamieściłem kilka ciekawych publikacji:
I nieco przewrotnie, gdyż fotografia czarno-biała nie zwalnia z potrzeby świadomości roli koloru w fotografii. Co więcej – pomoże zagłębić się monochromatycznym świecie.
Nie zapomnij także zapisać się do naszego newslettera. Dzięki niemu na bieżąco otrzymasz nowe porady, inspiracje i test związane nie tylko z fotografią, ale również z filmowaniem.
