Święciły triumfy w fotografii analogowej. W dzisiejszych czasach lekko zapomniane, stosowane są tylko przez świadomych użytkowników. Jeśli słowo FILTR kojarzy Ci się wyłącznie z aplikacjami na smartfona, Photoshopem i Instagramem, to koniecznie musisz przeczytać ten artykuł. Dowiesz się, dlaczego w dobie fotografii cyfrowej nadal warto stosować filtry fotograficzne. Jakie wyróżniamy ich typy i rodzaje? Kiedy i które z nich dadzą najlepsze efekty? Który kupić najpierw?
Do czego służą filtry fotograficzne i dlaczego warto je stosować?
1. Chronią obiektyw
Najczęściej wybieranymi filtrami są te najzwyklejsze, zupełnie przezroczyste, których zadaniem jest po prostu ochrona przedniej soczewki obiektywu. Sprawdzają się na co dzień i mogą być używane przez cały czas, bez zdejmowania z obiektywu. Ich neutralne szkło w żaden sposób nie wpływa na zdjęcia, pod warunkiem, że jest wykonane z wysokiej jakości materiałów. Eliminują ryzyko powstawania rys, odprysków, pęknięć i gromadzenia się brudu na powierzchni soczewki.
2. Korygują lub uwydatniają kolory
Istnieją filtry, które wpływają na kolorystykę zdjęć. Mogą np. korygować balans bieli, ocieplać lub ochładzać scenę w zależności od sytuacji albo sprawiać, że kontrast będzie wyraźniejszy a kolory bardziej nasycone, żywe i jaskrawe.
3. Pomagają uzyskać poprawną ekspozycję
Podczas pracy w szczególnie trudnych warunkach oświetleniowych filtry są ułatwieniem, a czasami nawet jedyną szansą, aby uzyskać równomierne, poprawne naświetlenie całego kadru. Dzieje się to dzięki blokowaniu światła wpadającego do obiektywu. Są szczególnie przydatne podczas fotografowania w plenerze w ciągu dnia, przy pełnym słońcu, gdy użycie krótkich czasów naświetlania i niskiego ISO nie gwarantuje nam, że unikniemy przepaleń.
4. Dają efekt wow
Filtry fotograficzne mogą ulepszać Twoje zdjęcia poprzez dodawanie do nich specyficznych efektów. Mogą wydobywać głębię kolorów w wyblakłym krajobrazie, eliminować odbicia z szyby i tafli wody lub dodawać flary i bliki.
Jaki rodzaj mocowania filtra wybrać?
1. Filtry kołowe nakręcane
Filtry nakręcane, nazywane również kołowymi, to filtry, które są montowane bezpośrednio na obiektywie, a dokładnie na jego przednim gwincie. Do tej kategorii należą np. filtry polaryzacyjne, ochronne, szare i UV. Zwykle różnią się średnicą, grubością oprawki i szkła a także ilością i rodzajem zastosowanych powłok. Często można nakręcić jeden filtr na drugi, np. żeby zwiększyć efekt jego działania lub uzyskać wiele efektów naraz. Doskonałe na co dzień, bez względu na rodzaj fotografii, jaką wykonujesz.
Przed zakupem filtra nakręcanego musisz upewnić się, że jego średnica odpowiada średnicy gwinta Twojego obiektywu. Co do grubości oprawki, pamiętaj, że te najgrubsze mogą powodować winietowanie na brzegach kadru i zwłaszcza do obiektywów szerokokątnych warto wybierać te najcieńsze, typu slim.
2. Filtry kołowe magnetyczne
Nowością na rynku, dostępną w Polsce za sprawą marki Marumi, są filtry magnetyczne. Od opisanych wyżej filtrów nakręcanych różni je wyłącznie sposób montażu. Podstawą systemu filtrów magnetycznych Marumi jest filtr ochronny, który z jednej strony ma gwint umożliwiający nakręcenie go na obiektyw a z drugiej gwint magnetyczny, który umożliwia doczepienie innych filtrów z systemu . Filtr ochronny możemy wówczas mieć zamontowany bez przerwy, a inne filtry efektowe doczepiać, kiedy są potrzebne. Praktyka pokazuje, że zwłaszcza w plenerze, podczas deszczu czy zimą, filtry magnetyczne są po prostu wygodniejsze i pozwalają na szybsze działanie – nie musimy np. zdejmować rękawiczek, by je nakręcić jak w przypadku tradycyjnych soczewek.
3. Filtry drop-in
Filtry drop-in używane są głównie z dużymi, profesjonalnymi teleobiektywami, o wyjątkowo długich ogniskowych, np. 500 czy 600 mm. Obiektywy takie z uwagi na dużą średnicę przedniej soczewki lub jej wypukły kształt nie mogą być używane z filtrami nakręcanymi. Filtr drop-in wpuszczany jest do małego, specjalnie wydzielonego miejsca, które znajduje się blisko tylnej soczewki obiektywu.
4. Filtry kwadratowe i prostokątne
Filtry kwadratowe i prostokątne (a zwłaszcza te drugie, najbardziej popularne) wykorzystuje się głównie w fotografii krajobrazowej. Montuje się je na specjalnym uchwycie, umieszczonym przed przednią soczewką obiektywu. Dzięki takiemu rozwiązaniu filtr jest bardziej uniwersalny niż wspomniany wcześniej kołowy, bo pasuje do różnych obiektywów, nie jest uzależniony od jego średnicy. By używać go z wieloma obiektywami wystarczy tania przejściówka. Dostepne jest też rozwiązanie marki Marumi, która wyprodukowała przyspieszający pracę uchwyt magnetyczny. Korzystanie z prostokątnego filtra daje fotografowi więcej możliwości modyfikowania kadru oraz przesuwania gradientu względem soczewki. Najpopularniejszym rozmiarem takiego filtra jest 4 x 6 cali, ale dostępne są również mniejsze i większe filtry. Tak samo jak w przypadku filtrów kołowych, możemy stosować jeden lub nawet kilka jednocześnie. Więcej o różnicach między filtrami przeczytasz w naszym poprzednim artykule:
Koło czy kwadrat? Kilka słów o filtrach >>
Jaki efekt dają różne rodzaje filtrów fotograficznych?
1. Ochronne, skylight i filtry UV
Protektory i filtry UV stosowane są w dzisiejszych czasach głównie w celu ochrony przedniej soczewki przed wilgocią, brudem i rysami. Idealnie nadają się zarówno do hobbystycznego jak i intensywnego fotografowania, zwłaszcza w deszczu, kurzu, lesie, błocie itd. W przeszłości filtry UV stosowano również po to, aby zapobiec powstawaniu specyficznej mglistości obrazu i jego zaniebieszczeniu. Efekt ten był skutkiem działania promieni ultrafioletowych na negatyw podczas fotografowania w plenerze, zwłaszcza w górach i nad morzem. Aparaty cyfrowe są zdecydowanie bardziej odporne na działanie promieni UV, więc korzyścią ze stosowania tego rodzaju filtra jest głównie ochrona obiektywu.
Filtr ochronny i UV nie wpływa widocznie na zdjęcia, nie zmienia kolorów ani nie dodaje żadnych efektów. Pod warunkiem, że wybierzemy go z oferty renomowanej marki.
2. Filtry polaryzacyjne
Filtry polaryzacyjne eliminują odblaski i odbicia światła powstające na niemetalowych powierzchniach, np. takich jak woda, szyby, liście itd. Pozwala to zobaczyć dno zbiornika wodnego czy wnętrze sklepu za szybą wystawową bez zakłócających odbić. Dodatkowym skutkiem zjawiska polaryzacji światła są pogłębione kolory na fotografiach, co widać zwłaszcza na przykładzie nieba, które staje się wtedy zdecydowanie bardziej niebieskie. Dzięki takim właściwościom filtry polaryzacyjne doskonale nadają się do fotografii krajobrazowej, ulicznej i wakacyjnej.
Zjawisko polaryzacji powoduje też, że mniej światła dostaje się na matrycę aparatu, bo jego część jest blokowana. Utrata światła nie jest duża, wynosi zazwyczaj około -1EV, co wymusza niewielką zmianę parametrów ekspozycji, np. zwiększenia ISO z poziomu 100 na 400. Filtr można nosić na obiektywie cały czas, gdyż jego efekt działania jest widoczny dopiero wtedy, gdy lekko przekręcimy pierścień za pomocą ruchomej oprawki.
Podczas fotografowania krajobrazów należy uważać na przesunięcia aparatu, np. podczas robienia panoram. Filtr polaryzacyjny może wtedy tworzyć nierówne, ciemne obszary na niebie, a całość będzie wyglądała podejrzanie sztucznie. Poniżej przykład dobrego i niewłaściwego wykorzystania filtra.
poprawne działanie filtra polaryzacyjnego
niepoprawne działanie filtra polaryzacyjnego
3. Filtry szare ND
Filtry o neutralnej gęstości (ND) działają jak okulary przeciwsłoneczne. Ich szkło jest ciemne i szare, jednak nie zabarwia kolorystyki zdjęcia. Zmniejsza jedynie ilość światła wpadającego do obiektywu. Filtry ND występują w wielu wariantach określających, ile światła „zabierają” (od 1/3 do nawet 20 pełnych działek przysłony), więc możesz dostosować intensywność efektu do własnych potrzeb.
Poprzez zmniejszenie intensywności światła, filtr ten umożliwia fotografowanie z długimi czasami otwarcia migawki bez prześwietlania obrazu. Pozwala to uchwycić dramatycznie rozmyte wodospady czy sunące po niebie chmury oraz pokazać strumień pędzących samochodów i ludzi, a nawet spowodować zniknięcie tych ostatnich ze zdjęcia (jeśli czas jest wyjątkowo długi). Pozwala to także na stosowanie otwartej przysłony w fotografii portretowej wykonywanej w pełnym słońcu.
4. Filtry połówkowe
Filtry połówkowe, zwane również gradientowymi, działają identycznie jak opisane wyżej, z tym że ich efekt jest widoczny tylko na połowie fotografii. Świetnie sprawdzają się w fotografii krajobrazowej do wyrównywania jasności między planami, np. dużo jaśniejszym niebem na górze i ciemnym lasem na dole kadru lub do nasycenia kolorem wybranej partii fotografii.
Filtry połówkowe występują w trzech odmianach, które wyróżnia się z uwagi na rodzaj gradientu. Granica między ciemną i jasną stroną filtra może mieć krawędź ostrą, miękką lub „odwróconą”. Ostra krawędź sprawdza się, gdy horyzont jest idealnie płaski (niebo i plaża). Miękka natomiast, gdy horyzont nie jest regularny. Trzecim rodzajem filtra połówkowego jest filtr odwrócony, stosowany głównie przez fotografów krajobrazu podczas wschodów i zachodów słońca, gdy słońce znajduje się blisko horyzontu. W odróżnieniu od zwykłych filtrów połówkowych, w których gradient przechodzi od ciemnego szkła na krawędzi do jasnego środka, ten typ zmienia się z ciemnego (dla nieba) na jeszcze ciemniejsze szkło (dla słońca) w górnej połowie, a następnie na jasne na dolnej połowie (na pierwszym planie).
Zdjęcia z opakowania filtra Cokin
5. Kolorowe filtry korekcyjne
Filtry kolorowe służą do korekcji kolorystyki sceny, np. zmiany balansu bieli. Dzięki nim zdjęcie może wyglądać bardziej ponuro lub słoneczniej niż w rzeczywistości. Mogą też podbijać wybrane odcienie kolorów, np. czerwień podczas zachodu słońca. Najczęściej stosowane w fotografii czarno-białej różnicują odcienie skali szarości i zwiększają kontrast. W zależności od koloru filtra, można nim uzyskać różne, ciekawe efekty. W większości sytuacji filtry takie można zastąpić odpowiednią obróbką komputerową.
6. Filtry close-up
Filtry close-up znajdziesz w sklepach również pod nazwą soczewki makro. Powiększają one fotografowany obiekt w kadrze, a efekt ten można spotęgować nakręcając kilka soczewek na raz. Efektu działania tego filtra nie da się podrobić podczas obróbki cyfrowej. Wielu fotografów zaczyna swoją przygodę z makrofotografią właśnie od takich soczewek, a specjalistyczny sprzęt w postaci obiektywów makro nabywają dopiero na dalszych etapach rozwijania swojego hobby.
Każdy filtr close-up w nazwie posiada informację o stopniu powiększenia, np. +1, +2. +3, +4, które mówią o ilości dioptrii (odwrotność ogniskowej obiektywu podanej w metrach). Odpowiadają one ogniskowym:
+1 – 1000 mm
+2 – 500 mm
+3 – 330 mm
+4 – 250 mm
7. Filtry infrared
Filtr IR umożliwiają fotografowanie w podczerwieni i zobaczenie świata zupełnie innego niż widoczny gołym okiem. Jego surrealistyczne efekty widoczne są najmocniej, gdy w kadrze umieścimy zielone rośliny produkujące chlorofil. Zamiast koloru zielonego otrzymamy na zdjęciu kolor biały a rośliny fotografowane w środku lata będą wyglądały jak przykryte grubą warstwą śniegu. Technika fotografowania w podczerwieni wymaga robienia zdjęć w pełnym słońcu, najlepiej latem, gdy promieniowania IR jest w przestrzeni najwięcej.
8. Inne filtry efektowe
Multivision, center spot, zmiękczający, noc-dzień, gwiazdkowy to filtry efektowe, które czasy świetności mają już za sobą. Popularne w czasach fotografii analogowej są łatwe do zastąpienia w programach graficznych. To gadżety dla lubiących eksperymenty i dla osób zajmujących się fotografią artystyczną i analogową.
Jaki filtr fotograficzny jest najlepszy na start?
W pierwszej kolejności warto pomyśleć o filtrze UV lub filtrze ochronnym. Najlepiej zdecydować się na niego od razu po zakupie obiektywu i stosować już od pierwszego dnia. Kupno ochronnego filtra, nawet tego wysoko półkowego, jest kilkadziesiąt razy bardziej opłacalne niż ewentualna naprawa porysowanego lub stłuczonego obiektywu.
Jeśli lubisz fotografować krajobrazy, niezbędnikiem w Twojej torbie będzie również filtr szary i filtr polaryzacyjny. Żadnego z trzech wymienionych tutaj filtrów nie da się podrobić w Photoshopie – choćby dlatego warto się z nimi zapoznać i je przetestować. Znacząco podniosą jakość Twoich zdjęć a Ty poczujesz, że potrafisz coś nowego.
Dowiedz się więcej o filtrach czytając naszego bloga
Jakie parametry i marki brać pod uwagę przy zakupie filtrów fotograficznych?
Koło czy kwadrat? Kilka słów o filtrach efektowych
Nie daj się zrobić na szaro! Zastosowanie filtrów szarych w fotografii
Filtr polaryzacyjny – dlaczego warto zabrać go na każdą wycieczkę
Filtry UV nie tylko do opalania, czyli jak chronić obiektyw
Q&A – wszystko co chcesz wiedzieć o ochronie i naprawie soczewek w swoim obiektywie
Filtry Marumi – DHG, Super DHG, Exus, Fit+Slim – który wybrać?
Sprawdź ofertę i aktualne promocje w sklepie Cyfrowe.pl
Filtry prostokątne
Filtry kołowe
2 komentarze
Bardzo fajnie wyjaśnione, dziękuję za ten artykuł. No to zabieram się za przeglądanie ofert sklepów ;-)
Świetny Artykuł. Ja osobiście korzystam tylko z filtrów UV w celach ochronnych.