NIETYPOWE KIERUNKI W FOTOGRAFII – Stereoskopia, czyli jak zdjęcia 3D towarzyszyły fotografii od początku jej istnienia

6

Stereoskopia to technika tworzenia obrazów, których specyficzny układ powoduje wrażenie głębi i trójwymiarowości. Chociaż obecnie 3D jest kojarzone głównie z fotografią i filmem, to jego początki sięgają jeszcze ery przed wynalezieniem tych mediów, gdy przygotowywano rysunkowe ilustracje stereoskopowe. Z tego powodu wynalezienie metod utrwalania obrazów na materiale światłoczułym musiało skutkować zastosowaniem zdjęć do tworzenia takiej iluzji. Prawdziwy boom na tego typu fotografie nastąpił już w 1851 roku – rozpoczęła go udana prezentacja tej techniki na wystawie światowej w Londynie. Wkrótce popularność zdobyły fotoplastykony, które pozwoliły widzom na wspólne oglądanie stereopar, obejmujących przeróżną tematykę. Od tego czasu rozwój technologii dostarczył nowych narzędzi pozwalających tworzyć obrazy 3D, a spełnieniem snów naszych przodków zdaje się być VR. Jeżeli chcesz poznać bliżej zagadnienie stereoskopii, dowiedzieć się jak samemu stworzyć takie fotografie i poznać sprzęt pomagający w ich realizacji, to zapraszam do lektury.

Na jakiej zasadzie działa stereoskopia i jak wykonać takie zdjęcia?

Stereoskopia opiera się na dosyć prostej zasadzie działania widzenia stereoskopowego, jakim obdarzony jest m.in. człowiek. Polega ono na tym, że każde z oczu postrzega daną scenę z delikatnym przesunięciem, a mózg składa te obrazy w jeden, oddający wrażenie głębi i umożliwiający ocenę odległości. Stereoskopia zakłada więc wykonanie dwóch fotografii z nieco odmiennych punktów widzenia i oglądanie ich przez specjalny przyrząd. Właściwie taka aparatura nie jest niezbędna, gdyż stereopary można oglądać bezpośrednio „gołym okiem”, jednakże wtedy konieczne jest wykonanie swoistego tricku, polegającego na ustawieniu oczu w zezie – zbieżnym lub rozbieżnym. Metoda ta ma jednak mocne ograniczenia, jakimi jest potrzeba nabrania pewnej wprawy (co nie każdemu się udaje) i dobranie odpowiednich formatów zdjęć. Do kwestii oglądania zdjęć stereoskopowych wrócę jeszcze w dalszej części artykułu.

stereoskopia zdjęcia 3D Charles Street Mall

Stereopara pochodząca ze zbiorów Nowojorskiej Biblioteki Publicznej wykonana między 1860-1890 rokiem.

stereoskopia zdjęcia 3d 1200px-107_MSS_P_24_B1_F6

Stereopara przedstawiająca wodospad Shoshone wykonana 1 stycznia 1870 roku.

stereoskopia zdjęcia 3d 1996.164.1-16_IMLS_SL2

Dom znajdujący się w pobliżu Atlantic Avenue na Brooklynie. Stereopara stworzona w ok. 1907 roku.

Zdjęcia 3D można wykonać jednym aparatem, pamiętając przy tym, że fotografowana scena nie może zawierać ruchomych elementów. W takiej sytuacji należy zarejestrować pierwszą ekspozycję i przesunąć aparat w płaszczyźnie poziomej o pewien dystans. Jaka odległość da pożądany efekt? Przyjmuje się, że średni rozstaw ludzkich oczu wynosi 65 mm i zazwyczaj w podobnej odległości należy ustawić osi obiektywów (lub względem tej osi przesunąć pojedynczy aparat). Czasami jednak efekty mogą nie być satysfakcjonujące, gdyż wszystko zależy od odległości znajdujących się na pierwszym planie obiektów od aparatu. W takiej sytuacji popularną metodą jest ustawienie aparatów w odległości o 1/100 do 1/30 dystansu jaki dzieli aparat od pierwszego planu. W przypadku metra może to być więc odległość około 10 cm. Warto poeksperymentować z różnymi wariantami tak, aby uzyskać pożądany rezultat.

stereoskopia zdjęcia 3d stereopara 1

Aby wykonać stereoparę niezbędne jest wykonanie dwóch zdjęć z nieco odmiennych punktów widzenia.

stereoskopia zdjęcia 3d manfrotto 290

Przesuwanie aparatu ułatwi wykorzystanie statywu z kolumną centralną pochylaną o 90°, tak jak w przypadku Manfrotto 290 Dual. Taka funkcja uprości wykonywanie zdjęć 3D w plenerze, gdzie nierówności terenu mogą utrudniać dopasowywanie fotografii źródłowych.

stereoskopia zdjęcia 3d camrock easy

Przydatne będą również slidery – dobrze, aby miały możliwość mocowania na statywie (tak jak np. Camrock EasySlider ES60).

Jeżeli chcesz zarejestrować na stereoparach ruch, konieczne jest wykorzystanie dwóch aparatów (lub ew. jednego, jeżeli jesteś w stanie idealnie powtórzyć dane ujęcie, ale to w większości wypadków raczej karkołomna metoda). Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie dokładnie takich samych modeli aparatów z identycznymi obiektywami – w przeciwnym razie niezbędne jest użycie urządzeń o jak najbardziej zbliżonych parametrach. Konieczne jest posłużenie się takimi samymi ogniskowymi (pamiętaj o współczynniku crop, jeżeli chcesz dopasować różne modele aparatów). Przy korzystaniu z dwóch aparatów przydatne będą statywy (fotografując w domu bardziej praktyczny może być mini statyw), a także akcesoria do jednoczesnego, zdalnego wyzwolenia migawki, takie jak np. odbiornik Hahnel Captur. Wykonując wszystkie ekspozycje stosuj tryb manualnego ustawiania parametrów – tylko ta metoda da gwarancję precyzyjnego powtórzenia naświetlań.

Poza korzystaniem z „tradycyjnych” aparatów, możesz też stosować urządzenia specjalnie przystosowane do tworzenia fotografii i filmów 3D. Są to najczęściej konstrukcje wyposażone w dwa obiektywy ułożone tak, aby umożliwiać tworzenie wrażenia głębi. Wśród nich można znaleźć również akcesoria, takie jak np. wodoodporna obudowa GoPro Dual Hero System, umożliwiająca jednoczesne zamontowanie dwóch kamer GoPro Hero3+ Black Edition czy obiektyw konwersyjny 3D Panasonic VW-CLT1E-H do kompatybilnych kamer tego producenta. Niektóre smartfony wykorzystują podwójny układ aparatów do tworzenia stereopar – przykładem jest LG Swift 3D (choć jest to już nieco starsza konstrukcja).

stereoskopia zdjęcia 3d gopro obudowa dual

Wodoodporna obudowa GoPro Dual Hero System, umożliwiająca jednoczesne zamontowanie dwóch kamer GoPro Hero3+ Black Edition, co pozwala na filmowanie lub fotografowanie w 3D.

stereoskopia zdjęcia 3d panasonic 3d obiektyw

Panasonic VW-CLT1E-H pozwala na zmianę dedykowanej kamery tego producenta w rejestrator trójwymiarowej rzeczywistości.

stereoskopia zdjęcia 3d manfrotto MN430

Do zamocowania dwóch aparatów przeznaczonych do wykonywania stereoskopii możesz wykorzystać szybkozłączkę Manfrotto MN430 z dwoma mocowaniami.

Inne metody tworzenia złudzenia 3D

Być może pamiętasz z dzieciństwa czerwono-niebieskie zdjęcia, które oglądało się przez specjalne okulary o tak samo zabarwionych szkłach (zamiast szklanych elementów często stosowane były folie lub plastik). Mowa o metodzie anaglifowej, która zdobyła popularność głównie dzięki temu, że umożliwiała uzyskiwanie efektu 3D w tradycyjnych telewizorach. Jeżeli masz do niej sentyment, to z łatwością możesz wykonać takie zdjęcia. Wystarczy wykonać fotografie z przesunięciem, podobnie jak w przypadku tradycyjnej metody stereoskopowej. Reszta to kwestia edycji takich obrazów, o czym mowa w dalszej części artykułu.

stereoskopia zdjęcie 3d technika anaglifowa

Metoda anaglifowa zakłada połączenie dwóch fotografii o różnej kolorystyce.

W kinach wykorzystuje się różne metody tworzenia efektu 3D. Niegdyś była to wyżej opisywana metoda anaglifowa, obecnie stosowane są bardziej zaawansowane rozwiązania. Wśród różnych sposobów można znaleźć technikę wyświetlania filmów z prędkością 48 kl./s, która wykorzystuje specjalne okulary z migawkami przepuszczającymi bądź blokującymi obraz dla prawego lub lewego oka. Innym sposobem jest stosowanie specjalnych okularów z filtrami polaryzacyjnymi o prostopadłych kierunkach polaryzacji. Pierwsza metoda wymaga zasilania okularów (tzw. okulary aktywne), natomiast druga nie wymaga dodatkowego źródła energii.

Poniższe ilustracje prezentują sposoby działania ww. opisanych okularów i technik wyświetlania obrazu 3D w kinach i telewizorach:

Active-3d-shutter-technology.gif
By Locafox.dehttps://www.locafox.de/magazin/3d-fernseher-aktiv-oder-passiv-3d/, CC BY-SA 4.0, Link

Passive-3d-tv-technology.jpg
By Locafox.deOwn work, CC BY-SA 4.0, Link

Obrazy stereoskopowe wkroczyły w zupełnie nową erę za sprawą okularów VR. W swym podstawowym założeniu oparte są na starej metodzie – dwa nieco odmienne obrazy oglądane są przez odpowiednio zakrzywione soczewki. Projekcja zdjęć, filmów i gier następuje za pośrednictwem smartfona lub wbudowanych wyświetlaczy.

stereoskopia zdjęcia 3d okulary vr carl zeiss

Połączenie nowoczesnych technologii pozwoliło wnieść stereoskopię na zupełnie nowy poziom. Okulary VR, takie jak np. Carl Zeiss VR ONE Plus wykorzystują wysokiej jakości soczewki i smartfona w celu przeniesienia użytkownika w świat wirtualnej rzeczywistości.

stereoskopia zdjęcia 3d Holmes_Stereoscope_1861

Fascynujące jak w swej podstawowej budowie i zasadzie działania współczesne okulary VR przypominają stereoskop Holmesa wprowadzony do sprzedaży w 1861 roku.

Zdjęcia gotowe – i co dalej?

Wykonanie zdjęć, które utworzą stereoparę to tylko część pracy. Kolejny etapem jest połączenie ich tak, aby uzyskać efekt 3D. Możesz wykorzystać do tego np. darmowe oprogramowanie StereoPhoto Maker (do pobrania tutaj). Pozwala ono na zaimportowanie zdjęć i połączenie ich przy użyciu różnych metod (m.in. przeplatanej, anaglifowej monochromatycznej, anaglifowej kolorowej czy dedykowanej do 3D LCD). Niektóre mają zastosowanie do konkretnych metod wyświetlania. Przykładowo zdjęcia anaglifowe możesz obejrzeć na ekranie swojego monitora przy użyciu odpowiednich okularów. Inne metody mogą wymagać użycia specjalnego telewizora, projektora lub gogli VR. Poza tym aplikacja umożliwia stworzenie animowanego gifa, który w bardzo szybki tempie przełącza pomiędzy lewym a prawym zdjęciem, co stwarza iluzję trójwymiarowości na każdym monitorze.

stereoskopia zrzut ekranu 1

stereoskopia zrzut ekranu 2

stereoskopia zrzut ekranu3

Program StereoPhoto Maker daje dostęp do kilku ciekawych funkcji. Umożliwia np. stworzenie stereopar w technologii 3D LCD czy kolorowej metody anaglifowej.

stereoskopia zdjęcia 3d projektor optoma

Technologię 3D obsługuje również wiele modeli projektorów – przykładem takiego urządzenia jest Optoma GT760.

Fotografia stereoskopowa to ciekawy sposób na przełamanie stagnacji podczas wykonywania zdjęć. To także swoisty powrót do korzeni, intrygujący w szczególności w kontekście coraz bardziej intensywnego wykorzystania sztucznej i rozszerzonej rzeczywistości. Niebawem na łamach naszego bloga przyjrzymy się technologiom, które zdają się być spełnieniem snów twórców fotoplastykonów, a na razie zapraszam do poprzednich tekstów związanych z VR:

PS. Zapisz się do naszego newslettera, aby być na bieżąco z naszymi poradnikami, inspiracjami i testami.

Podziel się.

O Autorze

Gdy robię zdjęcia, to zajmuję się fotografią reportażową, teatralną i artystyczną. Gdy piszę o zdjęciach, to zastanawiam się, jak wpływają one na odbiorców, co robić, by robić jej bardziej świadomie i jakie możliwości daje sprzęt. Poza tym piszę wiersze i jak dotąd w druku ukazały się moje dwie książki z poezją. Ukończyłem studia magisterskie na kierunku Fotografia na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu. Jestem laureatem konkursów fotograficznych i poetyckich, uczestnikiem wystaw, festiwali i publikacji poświęconych fotografii.

6 komentarzy

  1. …a czy są programy pozwalające zrobić stereoparę z pojedynczego obrazu? Chodzi o przerobienie starych zdjęć, których nie ma możliwości powtórzenie.

    • Mikołaj Konkiewicz w

      pamiętam, że aplikacje pozwalały na symulowanie takiego efektu na podstawie pojedynczego zdjęcia, ale oczywiście będzie to raczej próba niż prawdziwa stereopara :/

  2. Fotografia stereoskopowa ma trzy etapy: wykonanie dwóch ujęć, montaż i prezentacje.

    Aby stereopara była poprawna warto zaplanować każdy z tych trzech etapów.

  3. Witam, takie małe uzupełnienie. 1/30 oznacza że na 30 cm od pierwszego planu dla uzyskania poprawnej głębi, odległość osi obiektywów powinna mieć 1cm. Analogicznie dla 195cm do pierwszego planu mamy założone nasze 6,5cm (rozstaw oczu). Gdy pierwszy plan jest daleko, rozstawiamy nawet do kilu metrów (fotografia hiper stereo-fot.gór). Przy pierwszy planie mniejszy niż 195cm ,rozstaw osi dalej 6,5cm, można wykonać zdjęcie 3d z dość nienaturalną głębią. Mocno przekraczając zasady 1/30 zdjęcie 3D wywołuje ból głowy. Dla takich bliskich obiektów potrzeba już innych konstrukcji zbudowanych przy pomocy lustr półprzepuszczalnych czy innych autorskich konstrukcji. Teraz jak wykonać zdjęcie przy body lustrzanki razy 2, gdzie dostajemy rozstaw osi nawet 15cm . Po prostu odsuwamy się od pierwszego planu na odległość 450cm . Pozdrawiam

  4. pamiętam takie czerwono niebieskie 3D z filmów dokumentalnych o dinozaurach. nie wiedziałam że to tak prosto zrobić samemu w domu. tylko gdzie ja znajdę dinozaura ? :D

    • Mikołaj Konkiewicz w

      Jako że ptaki należą do teropodów, to są dinozaurami (jakkolwiek dziwnie to nie brzmi). Tak więc do dzieła! :)

Zostaw komentarz

izmir escort